Тойымсыз синоним

тойымсыз

Малға достың мұңы жоқ малдан басқа… Ақын бұдан бұрынғы сынында ар-ұяттан бөзген, тойымсыз би-болыстарды қанша айыптаса да, ара кідік олардың ішінде де тәуірлері бар, әр нәрсе адамына қарай деген пікірдің ұштығын шығарып қоятын Ежелгі герман тайпалары және рим империясы Билік басындағыларды, әскерді азық-түлік, киім-кешек, қару-жарақпен қамтамасыз етіп отыру үшін халыққа салынатын салық мөлшері жылдан-жылға өсе берді. Сөйтіп өкіметке қарсы тек құлдардың ғана емес, карапайым қала халқы мен шаруалардың да наразылығы күшейе түсті. Құлдар мен қарапайым еңбекші халық шіркеуге де сый-сыяпат, зекет ретінде алым-салықтар төлеп тұрды. Тойымсыз дінбасыларға деген наразылық қалың бұқара арасында күпірлер қозғалысын туғызды. Тұмар ханша Қанқұмар Кир! Жеңіске желікпе. Сен менің ұлымды ашық айқаста қару құдіретімен жеңген жоқсың. Шарап ішкізіп, алдап барып, пенде еттің. Енді менің мына ақылымды ал. Айла амалмен біраз жауынгерімді опат еткеніңді қанағат тұтып, менің ұлымды өзіме қайтарып бер де, есен-сауыңда жөніңді тап. Егер өйтпесең, Тәңірі атымен ант етіп айтайын, қанға қаншама тойымсыз болсаң да, адам қанын сусының қанғанша ішкізермін! Абайдың ақындық сыны ««Әрбір жалқау кісі қорқақ, қайратсыз тартады, әрбір қайратсыз қорқақ, мақтаншақ келеді; Әрбір мақтаншақ қорқақ, ақылсыз, надан келеді, әрбір ақылсыз надан, арсыз келеді; әрбір арсыз жалқаудан сұрамсақ, өзі тойымсыз, тыйымсыз, өнерсіз, ешкімге достығы жоқ жандар шығады»» деп түйеді. Ұлы ойшылдың бұл қағидасы тек қазақ психологиясына ғана тән емес, адамзат дүниесіне, соның ішінде жағымсыз қылықты мінез-құлықты жандарға тән. Ал нағыз қазақтың өзіне тән керенаулық пен арамзалықты қалай әшкерелейтініне бір мысал келтірейік: ««…мал көбейсе, малшыларға бақтырмақ, өздері етке, қымызға тойып, сұлуды жайлап, жүйрікті байлап отырмақ. Қыстауы тарлық қылса… біреудің қыстауын сатып алмақ, ептеп алмақ, тартып алмақ… әр қазақтың ойы осы».» Орта ғасырлардағы шаруалар Шаруалар аз еңбектеніп, мырзаларына, өкіметке неғұрлым аз салық төлеп отыруға, ал олардан өздеріне, керісінше, еңбегіне тұрарлық төлем алуға ұмтылды. Бірақ мырзалар шаруаларға салынатын салықты көбейте түсуге тырысып отырды. Ортағасырлық құжаттардан мырзалардың шаруаларды «жалқау», «топас», «дөрекі», «бұзық» деген айыптауларын кездестіруге болады. Ал шаруалар қожайындарын «сараң», «қатыгез», «тойымсыз» деп кінәлайды. Қожайынның талаптары, қатыгездігі мен әділетсіздігі шектен шығып кеткенде шаруалар өз наразылықтарын білдіріп отырды. Олар өз қожайындарына қарсы көтеріліске шығып, күш көрсетуге дейін барды, шаруашылыққа зиянкестік жасады, тіпті болмаса қашып кетті. Кейде шаруалар бірлесе, кеңесе отырып, қожайынға өздері дұрыс деп тапқан талаптарын қоятын. Шаруалардың осындай әрекеттері кейде қожайындарды салық мөлшерін азды-көпті жеңілдетуге мәжбүр ететін. Шәкәрім Құдайбердіұлы «Өмір», «Сәнқойлар», «Ызақорлар», «Құмарлық», «Қалжыңбас», «Тойымсыз нәпсі» сияқты дидакалық өлең-жырларында боямалы ажарлы, жасанды мінез бен жағымсыз қылықты сынға алады. Ғашықтық сезім таза, пәк жүректен маздайтынын айта келіп («Анық асық әулие», «Шын сырым»), адамгершілік ақ жолға, өнер-білімге үндейді («Жастарға»), 1905 жылы Шәкерім қажылық сапар шекті. Меккеге барған бұл сапарын пайдаланып, ақын өзінің байырғы арманын жүзеге асырды. Стамбұл, Париж кітапханаларынан туған халқының тарихына байланысты кітаптарды оқыды. Осылай жинаған материалдар негізінде «Түрік, қырғыз, қазақ һәм хандар шежіресі» (1911) кітабын, қисындарын халық мүддесіне түсіндіру мақсатымен «Мұсылмандық шарты» деген еңбек жазды (1911). Бұл тұста ақынның діншілдігі танылады. Ол дін бұзушыларды қатты сынға алады. Шәкерім өз шығармасында Аллаһ Тағаланың кітабы Құран сөздерін және Пайғамбарымыздың (с.а.у.) хадистерін адал сөзіне қатысты қолданысқа мол алған: Әмір Темір Әмір Темірге байланысты дерек көздерінде Темірдің маңғолдық Барлас тайпасынан деп көрсетеді. Моңғолдың «Құпия шежіресінің» желісіне жүгінсек, Темірдің шыққан тегі төмендегіше суреттеледі: «Барластар Боданчардың некесіз әйелінен туған Хачи Хүлэгтен тарайды. Хачи Хүлэгтің ұлы Барулудай деген болыпты. Өзі мығым денелі, тойымсыз мешкей болғандықтан Барулас атанады. Хачуланның бір ұлы алдына қойған асын түгесіп жеп қоятындықтан оны үлкен Барулас, енді бірі алдындағы асын тауысып жей алмайтындықтан кіші Барулас деп атаған. Кейін олардың арасынан білімді Барулас, Тодойлық Барулас дегендер шығып, барлығы Барулас атанады» делінген. Рашид ад-Диннің шежірелер жинағында Баруластарды Тумбинай шешеннің үшінші ұрпағы Хачуланның ұлы деп көрсетеді. Зерттеушілер барластарды маңғол тайпаларының Нирундық тобына жатқызады. Шыңғыс хан 1206 жылы Ұлы моғол мемлекетін құрғанда барластарды еліне ерен еңбек сіңірген осы тайпадан шыққан түлегі Хубылайға ел етіп берген. Шыңғыс ханның 1219-1224 жылдары Орталық Азияға жасаған шабуылы кезінде барластың еркек кіндіктері моңғол әскерінің қатарына тай-тұяғымен аттанып, Шағатай ұлысы билігінде Мауреннахрға келіп орын тепті. Көлгірлік Сол секілді лауазымы жоғары кісіге бас пайдасы үшін жағымпаздану, бағыну – екі жүзділіктің, «Көлгірліктің» белгісі. Ондай адам бастық қалағанын берсе, жағымпаздығын жалғастыра береді де, көңілін таппаса – бетін ары бұрады. Пайда үшін жағынып, тілемсектік пен «Көлгірлікке» салынған мұндай адамдар туралы Абайдың төртінші қара сөзінде: «“Қулық саумақ, көз сүзіп, тіленіп адам саумақ – өнерсіз иттің ісі. Әуелі құдайға сиынып, екінші, өз қайратыңа сүйеніп, еңбегіңді сау, еңбек қылсаң, қара жер де береді, құр тастамайды”», – делінген. Сондай-ақ, Абай тұжырымы бойынша, жаман мінез жаман қылықтан туындамақ, ол: «“Әрбір жалқау кісі қорқақ, қайратсыз тартады; әрбір қайратсыз қорқақ, мақтанғыш келеді; әрбір мақтаншақ қорқақ, ақылсыз, надан келеді; әрбір ақылсыз, надан арсыз келеді; әрбір арсыз, жалқаудан сұрамсақ, өзі тойымсыз, тыйымсыз, өнерсіз, ешкімге достығы жоқ жандар шығады”», – дей келе, «“мұның бәрі төрт аяқты малды көбейтеміннен басқа ойының жоқтығынан…”» (3-қарасөз), – деп қорытады. Демек, адам ниетінде адалдыққа орын қалмай, тоғышарлық пен қиянатшыл пиғыл үстем болған кезде «Көлгірлік» пайда болып, турашылдық пен шыншылдықтың орнын баса бастайды. Кісілікке жат мұндай қасиеттерді «“адамның түсіне емес, ісіне қарап”» (С.Сарайи) анықтау қажет. Нафс Нәпсі– барша тірі табиғатқа ортақ қасиет, тіршілік негізі. Тіршілік иесінің барлығы оның Нәпсі арқылы айқындалады. Нәпсі ассимиляция және диссимиляция процестері арқылы көрінеді, оның үстіне Нәпсінің органикикалық әлемде онтологиялық және әрекеттік, қаракеттік (бейімделу, сақтану, т.б.) сапалық қасиеттері бар. Нәпсінің онтологиялық сипаты табиғи заңдылық ретінде көрінеді, ол – тіршілік иесінің қоректенуі мен ұрпақ қалдыру дәстүрі. Адамның Нәпсісі күрделі, бірақ реттелген, сұрыпталған білімдік, технологиялық негізге түскен, сонымен бірге өзінің табиғи мәнісінен бұрмаланған. Адам Нәпсі тойымсыз, себебі оның табиғатында құмарлық бар. Нәпсіні меңгеру мақсатында әлемде діни саналар қалыптасып, өркениеттік тәрбие жүйесі Нәпсіні ауыздықтауға бағытталған. Сопылық дүниетанымдағы тәубе, қанағат, шүкіршілік ұғымдары Нәпсімен үндес. Өзінің Нәпсісін меңгерген адамдарды – тақуалар деп атаған. Бірақ тақуалық жол ауыр, оған әркімнің қуаты жетпейді. Сопылықтың шариат, тариқат деген сатылары Нәпсіні меңгеруге негізделген, себебі Нәпсі – адамның жалған ғұмырындағы қуаты, болмысы. Саясат саласында Нәпсі харизма арқылы көрінеді, оның асқынған түрлері диктаторлық, т.б. секілді мемлекеттің анайы формаларында көрініс табады. Нәпсіні жырға қоспаған ақын, оны бейнелемеген суретші өте аз болар. Бұл тақырып бүгінгі өркениеттік үрдісте кеңінен өріс алған. Нәпсі болмысын рухтандыру, Нәпсіні “бұқаралық мәдениетке” айналдырмау, Нәпсіні меңгеру – өркениеттік сананың басты арнасы. Жазғытұрым «Жазғытұры» өлеңінде: «Күн — күйеу, жер — қалындық сағынысты, Құмары екеуінің сондай күшті… Күн күйеуін жер көксеп ала қыстай, Біреуіне біреуі қосылыспай, Көңілі күн лебіне тойғаннан соң, Жер толықсып түрленер тоты құстай…» — деп, көркейте жетілдіріп, сомдап қолданады. Осы тұрғыда М. Әуезовтың: «Абайдың кейін жазатын осы алуандас «Жазғытұры», «Жаз», «Күз» «Қыс» дейтін өлеңдерінің бәрінен біз жаңағы айтылған, Алтынсарин салған тың жолдың түгелімен қабыл алынып, онан әрі көркейіп, дами түскенін білеміз» деген пікірі өте орынды айтылған (Әуезов М. Көрсетілген еңбегі. 213-6.). Абай мен Алтынсаринның табиғат лирикалары мағыналық жағынан ұқсас, оларда жарыса жырлау дәстүрі (нәзира) мен стиль бірлігі ортақ және өлеңдерінің мазмұны мен құрылысы сабақтас, өзара үндес келеді. Қазақтың ұлы ағартушыларының адамгершілік ой-тұжырымдары өрнектелген Абайдың «Ескендір» поэмасы мен Алтынсаринның «Жаратты неше алуан жұрт бір құдайым» атты өлеңі Ескендір патшаның төңірегінде құрылып, өрбітіледі. Алтынсаринде оқиға желісі жинақталып, қысқа қайрылса, Абай шығармасы дамымалы мазмұнға құрылған. Ескендір патшаның уәзірі ретінде Алтынсаринде Қыдыр Ілияс, Абайда ежелгі грек философы Аристотель алынған. Бұл шығармаларында Абай мен Алтынсарин дүние жүзін түгел жаулап, адам қанын судай шашқан тойымсыз патшаны әшкерелейді, сол арқылы бүкіл адамзатқа ой салып, адамгершілікке шақырады, ізгілікті ту етіп көтереді. Екі ақын да бір тақырыпты өздерінше қайталай жырлап, адамгершілікті, имандылықты арнайы сөз етеді. Мұндай ұқсастықтар Абай мен Алтынсарин шығармашылығының бір бағыты — орыс классиктерін тәржімалау тәжірибесінен де байқалады. Олар орыс әдебиетінің рухы мен стилін сақтап, қазақ оқырмандарының табиғатына етене жақын етіп аударудың көркем үлгісін жасады. Абай буған қоса өлеңнің түпнұскалық мән-мазмұнын дәл беруге, ой-қорытындысын өзгертпей жырлауға ерекше көңіл бөледі. Ал Алтынсарин дәлдіктен гөрі, мазмұн бірлігін сақтауға зер салған. Абайдың И. А. Крыловтан аударған «Қарға мен түлкі» мысалы мазмұны мен стилі жағынан түпнұскаға мейлінше жақын болып келетін болса, Алтынсарин осы өлеңді Абай секілді 7- 8 буынды жыр үлгісімен емес, 11 буынды қара өлең түрінде аударған. Ол Крыловтың «ангельский голосок» деген тіркесін: «сөзің күміс, алтын» десе, енді бірде: «сандуғаш, бұлбұлдарды көріп едім» деп, қазақ ұғымына жақындатып алады. Қоғамдық құрылысы мен әлеум. ортасы ортақ, бір дәуірде өмір сүрген қазақтың екі ұлы ағартушысы туған халқын өнер-білімге үндеді. Абай ел-жұрттың көкірек-көзін оятпақ болса, Алтынсарин техника тетіктерін үйренуге шақырды. Олардың жастарды білім алуға, ғылым жолына түсуге үндеген ой-тұжырымдары өзара өзектес, сабақтас келеді.

Синонимы & Антонимы: не найдено

Примеры предложений: тойымсыз
Тойымсыз ашкөздік.	Ненасытно жадный.
Сами зорлық — зомбылыққа толы секске тойымсыз тәбеті болды.	У Сами был ненасытный аппетит к жестокому сексу.
Ләйләнің секс пен ақшаға деген тойымсыз құмарлығы болды.	У Лейлы была ненасытная жажда секса и денег.
Самидің бәріне тойымсыз тәбеті бар еді.	У Сами был ненасытный аппетит ко всему.
Сами Ләйланы айдап бара жатқан тойымсыз ашкөздіктен мүлде бейхабар еді.	Сами совершенно не подозревал о ненасытной жадности, ведущей Лейлу.
Папамның суық қолма — қол ақшасына деген Эриктің тойымсыз құмарлығын ұмытпайық.	Давайте не будем забывать о ненасытной жажде Эрика к папиной наличке.
You сіз от жағатын жерге жақын болғыңыз келеді, сонда сіз жылы, бірақ соншалықты жақын емессіз, сондықтан тым тойымсыз және күйіп кетесіз.	Вы хотите быть достаточно близко к костру, чтобы вам было тепло, но не настолько близко, чтобы вы слишком поджарились и обжеглись.
Сіз әрқашан жазалауға тойымсыз болдыңыз.	Что ж, ты всегда был обжорой наказания.
Бұл сәйкестік үшін сөзсіз және тойымсыз көрінетін тәбет бар.	Тем не менее, есть неоспоримый и, казалось бы, ненасытный аппетит к этому матчу.
Сами Ләйланың дүкенге деген тойымсыз құштарлығын бөлісті.	Сами разделял ненасытное желание Лейлы делать покупки.
Бірі — тойымсыз діни қызметкерлердің дәмді макаронға таңданғаны соншалық, олар тез тамақтанып, өздерін тұншықтырып тастады.	Одна из них заключается в том, что прожорливые священники были настолько очарованы вкусной пастой, что ели слишком быстро и давились.
Геттидің жыныстық қатынасқа деген тойымсыз тәбеті 80 — ге дейін жалғасты.	Ненасытный аппетит Гетти к сексу сохранялся и в его 80-е годы.
Бәсекелестікті жоюға деген тынымсыз әрекетте ірі бизнестің шоғырлануға деген тойымсыз тәбеті бар.	В непрекращающемся стремлении устранить конкуренцию большой бизнес испытывает ненасытный аппетит к консолидации.
Осы сәттен бастап Альфиери бүкіл өмірін арнаған театрлық атақ — даңққа тойымсыз шөлдеді.	С этого момента Альфьери охватила ненасытная жажда театральной славы, которой он посвятил остаток своей жизни.
PWS жиі тұрақты, төтенше, ашкөз, тойымсыз тәбетпен байланысты, ол пациент қанша жесе де сақталады, көбінесе ауру семіздікке әкеледі.	СПВ часто ассоциируется с постоянным, чрезмерным, волчьим, ненасытным аппетитом, который сохраняется независимо от того, сколько пациент ест, что часто приводит к патологическому ожирению.
Геттидің секске деген тойымсыз тәбеті 80 — ге дейін жалғасты.	Ненасытный аппетит Гетти к сексу сохранялся и в его 80-е годы.
Димнің науқаны Бао Даиді жыныстық тойымсыз ашкөз ретінде суреттеуден басқа, мемлекет басшысының ұлтшылдық сеніміне де шабуыл жасады.	Помимо изображения Бао Даи сексуально ненасытным обжорой, кампания Дима также подвергла критике националистические полномочия главы государства.
Белла да өзін тойымсыз қызығушылық танытады.	Белла также проявляет ненасытное любопытство.
Су ішетін құстар, сондай — ақ тойымсыз құстар, суға түсетін құстар, ішетін құстар, су құстары немесе суға батқан құстар деп те аталады, олар су көзінен ішетін құстың қимылдарын еліктейтін ойыншық жылу қозғалтқыштары болып табылады.	Пьющие птицы, также известные как ненасытные птички, макающие птицы, пьющие птицы, водоплавающие птицы или окунающие птицы, представляют собой игрушечные тепловые двигатели, которые имитируют движения птицы, пьющей из источника воды.