Тартма сузенэ синоним

Татар
гомуми белем бирү оешмаларында укучы балалар өчен

татар
теленнән республика олимпиадасының

йомгаклау
этабы биремнәренең ҖАВАПЛАРЫ

2019-2020
уку елы. 6 нчы сыйныф

Үткәрү
вакыты –  180 минут

Максималь
балл – 66

I.
Тестлардан дөрес җавапны билгеләгез.

1.
Алфавит тәртибендә язылган сүзләр рәтен билгеләгез. (2 балл)

а) арыслан, әни, орлык, җиләк;

ә) сөлге, үлән, һәйкәл, ылыс;

б) йорт, имән, чөгендер, шалкан;

в) җәй, нарат, һава, халык.

2.
Сүзнең басымы дөрес күрсәтелгән рәтне билгеләгез. (2 балл)

а) о′ч-ра-ша-лар;

ә) оч-ра′-ша-лар;

б) оч-ра-ша′-лар;

в) оч-ра-ша-ла′р.

3.
Җөмләдәге ачык иҗекләрнең саны дөрес күрсәтелгән рәтне билгеләгез. (2 балл)

         Ахмак
малай ата-анасын үзенә дошман дип уйлый. (Мәкаль)

         а)
7;

         ә)
8;

         б)
9;

         в)
10.

4.
Җөмләдә юлдан-юлга күчереп булмый торган сүзләр саны дөрес күрсәтелгән рәтне
билгеләгез. (2 балл)

         Туган
ана бер, туган Ватан бер. (Мәкаль)

         а)
1;

         ә)
2;

         б)
3;

         в)
4.

5.
Фразеологизмның синоним пары дөрес күрсәтелгән рәтне билгеләгез. (2 балл)

         Тишек
көймәгә утырту

         а)
күз буяу;

         ә)
сай йөзү;

         б)
борчак пешмәү;

         в)
балтасы суга төшкән.

6.
Нәкыйп Каштанов иҗатыннан тупланган мисаллар арасыннан күчерелмә мәгънәле сүз
кулланылган җөмләне билгеләгез. (2 балл)

         а)
Тиздән кар яуды.

         ә)
Көзге җилләр исүгә, чәчәкнең сабаклары, яфраклары кипкән.

         б)
Бакча чәчкәсе, көлә-көлә, җилдә тирбәлә.

         в)
Сагынып беткәнсеңдер инде мине.

7.
Тезмә исемнәрдән генә торган рәтне билгеләгез. (2 балл)

а) савыт-саба, әкәм-төкәм, уен-көлке;

ә) үги ана яфрагы, бака яфрагы, эт эчәгесе;

б) ислемай, аккош, кулъязма;

в) очкын, кунак, юлчы.

8.
Җөмләдәге сыйфатның дәрәҗәсе дөрес күрсәтелгән рәтне билгеләгез. (2 балл)

         Урман
артыннан иренеп кенә саргылт кояш күтәрелә. (Роза Хафизова)

         а)
гади;

         ә)
чагыштыру;

         б)
артыклык;

         в)
кимлек.

9.
Җөмләнең иясе дөрес күрсәтелгән рәтне билгеләгез. (2 балл)

         Анасына
өргән эт бүре авызына төшәр. (Мәкаль)

         а)
эт;

         ә)
бүре;

         б)
авызына;

         в)
анасына.

10.
Җөмләнең төре дөрес күрсәтелгән рәтне билгеләгез. (2 балл)

         Кеше
арасында кеше бул! (Мәкаль)

         а)
хикәя;

         ә)
сорау;

         б)
боеру;

         в)
тойгылы.

II.
Башыгызны эшләтегез.

Нокталар урынына ай атамаларын языгыз. (8 балл)

         Август
аенда аяз булса, көз пычрак булыр.

         Апрель
артык җылы булса, май салкын һәм җилле булыр.

         Сентябрь
аяз булса, кыш салкын булыр.

         Май
ае салкын булса, игенгә туклык.

         Март
башы көн кояшлы булса, яшелчә уңар.

         Унбишенче
февральдә көн җылы булса, яз яхшы була.

         Егерме
бишенче июльдә кырау булса, кыш суык булыр.

         Беренче
январьда көн җылы булса, арыш уңар.

III.
Теоретик бирем.

         Рәвеш сүз
төркеме турында белгәннәрегезне языгыз, фикерегезне мисаллар ярдәмендә
дәлилләгез. (10 балл)

IV.
Гамәли-иҗади бирем.

1. Текстны укыгыз. Нокталар урынына тиешле сүзне
языгыз. (2 балл)

Чипсы инглиз телендә “йомычка” дигәнне аңлата.
Бу ризык XIX гасырда
барлыкка килә. Аның тарихы мондыйрак: Америка ресторанында берәүгә китерелгән
бәрәңгенең артык калын телемле итеп туралуы ошамаган. Ресторан хуҗасы Джордж
Крам, әлеге бәйләнчек клиентны кызык итмәкче булып, бәрәңгене, чәнечке белән дә
эләктерә алмаслык итеп, үтә дә юка итеп турап кыздырган. Теге кешегә бу ризык,
киресенчә, бик ошаган, ул ашап туя алмаслык тәмле булган.

Соңрак чипсыларны тартмаларга тутырып сата башлыйлар,
ул башка илләрне дә “яулап” ала. (Вакытлы матбугаттан)

2. Ризык сүзенә фонетик анализ ясагыз. (5
балл)

3. Тартма сүзенең синонимын языгыз. (2
балл) (кап, савыт)

4. Бу ризык XIX гасырда барлыкка килә.
– җөмләсендәге алынма сүзләрне языгыз. (2 балл) (ризык, гасырда)

5. Бәрәңгенең сүзенә морфологик анализ
ясагыз. (5 балл)

6. Сезнең яратып ашый торган ризыгыгыз нинди? Сезгә ул
ни өчен ошый? Аның файдалы һәм зыянлы яклары бармы? Фикерегезне 10-12 җөмләдән
торган бәйләнешле текст языгыз. (12 балл)

Башкирский[править]

Морфологические и синтаксические свойства[править]

падеж	ед. ч.	мн. ч.
Им.	тартма	тартмалар
Прит.	тартманың	тартмаларҙың
Д.	тартмаға	тартмаларға
В.	тартманы	тартмаларҙы
М.	тартмала	тартмаларҙа
Исх.	тартманан	тартмаларҙан
Принадлежность лицо ед. ч. мн. ч. 1-е тартмам тартмабыҙ 2-е тартмаң тартмағыҙ 3-е тартмаһы тартмаһы

тарт—ма

Существительное.

Произношение[править]

• МФА: [tɑrtˈmɑ]

Семантические свойства[править]

Значение[править]

1. выдвижной ящик

Синонимы[править]

Антонимы[править]

Гиперонимы[править]

Гипонимы[править]

Родственные слова[править]

Ближайшее родство

Этимология[править]

От глагола тарт- «тянуть».

Ср. кирг., тат. тартма, узб. tortma с тем же значением.

Фразеологизмы и устойчивые сочетания[править]

---

Караимский[править]

Морфологические и синтаксические свойства[править]

тартма

Существительное.

Корень: —; суффикс: -ма.

Произношение[править]

Семантические свойства[править]

Значение[править]

1. выдвижной ящик ◆ Отсутствует пример употребления (см. рекомендации).

Синонимы[править]

Антонимы[править]

Гиперонимы[править]

Гипонимы[править]

Родственные слова[править]

Ближайшее родство
глаголы: тарт

Этимология[править]

Происходит от ??

Фразеологизмы и устойчивые сочетания[править]

Библиография[править]

Статья нуждается в доработке. Это незаконченная статья. Вы можете помочь проекту, исправив и дополнив её. В частности, следует уточнить сведения о: морфологии произношении семантике этимологии (См. Общепринятые правила).

Татарский[править]

Латиница (Latinça)[править]

tartma

Морфологические и синтаксические свойства[править]

падеж	ед. ч.	мн. ч.
Им.	тартма	тартмалар
Прит.	тартманың	тартмаларның
Д.	тартмага	тартмаларга
В.	тартманы	тартмаларны
М.	тартмада	тартмаларда
Исх.	тартмадан	тартмалардан
Принадлежность лицо ед. ч. мн. ч. 1-е тартмам тартмабыз 2-е тартмаң тартмагыз 3-е тартмасы тартмасы

тартма

Существительное.
Корень: -тарт-; аффикс: -ма.

Произношение[править]

Семантические свойства[править]

Значение[править]

1. короб, коробка
2. ящик

Синонимы[править]

Антонимы[править]

Гиперонимы[править]

Фразеологизмы и устойчивые сочетания[править]

Родственные слова[править]

Ближайшее родство

Этимология[править]

Для улучшения этой статьи желательно: Добавить транскрипцию в секцию «Произношение» с помощью {{transcriptions}} Добавить пример словоупотребления для значения с помощью {{пример}} Добавить необходимые разделы в «Семантические свойства» (Синонимы, Антонимы, Гиперонимы, Гипонимы) Добавить сведения об этимологии в секцию «Этимология»

Антонимы:                              Синонимы:
Тиз—Озак                               Азык—ашамлык
Ерак—якын                            Эдэпле—тэртипле
Югары—тубэн                         Батыр—Кыю
Иртэ—кищ                               Былтыр—уткэн ел
Килэ—китэ                              Гадел—дорос
Эре—вак                                  Ророс—гэдел
Кин—тар                                  Жинел— не знаю =(

Усал—юаш
Юмарт—саран
Надан—белемле
Калын—нэзек 

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Синоним latin yazuında])

Синоним яки мәгънәдәш сүз (бор. грек. synonymos — бердәй исемле) — мәгънәләре ягыннан тәңгәл килгән яки якын тора торган сүзләр. Лексик синонимнар бер үк сүз төркеменә карыйлар, бер төшенчәне төрле яклап атыйлар, әмма бер-берсеннән мәгънә төсмерләре яки стилистик бизәкләре белән белән аерылып торалар: искиткеч, шаккаткыч, гаҗәп, хәйран калырлык, таң калмалы, уш китмәле. Синоним сүзләрнең мәгънәләре бер-берсе белән төгәл тәңгәл килми, аларның һәрберсе аерым мәгънә төсмере белдерү өчен хезмәт итәләр: аяусыз, рәхимсез, шәфкатьсез, мәрхәмәтсез, миһербансыз, кешелексез, кансыз синонимимк оясында иң көчле миһербансызлыкны белдерә торган сүз — кансыз^[1].

Синонимик оя[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Бер үк яки якын мәгънәле сүзләр төркеме синонимик оя (рәт) хасил итә. Синонимик ояда андагы сүзләрнең мәгънәләрен берләштерүче, гомуми төшенчә белдерә торган, телдә продуктив кулланыла, барысы өчен дә төп, уртак, ситилистик бизәкләрдән азат сүз доминанта (Кара) була. Синонимнарның аермалы (дифференциаль) билгеләре берничә төрле булырга мөмкин: эчтәлекләре ягыннан (агару — чал керү, чал төшү); синонимның нинди стильдә кулланылуы ягыннан (агару — кырпак төшү; ду килү, дуамаллану, җенләнү, тилерү котырыну — сөйләм теленә хас); эмоциональ-экспрессивлыгы ягыннан (ирония, иркәләү, ачулану, өнәмәү): ду килү — кирәген бирү, тетмәсен тетү, арт сабагын укыту).

Синонимнарның төрләре[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Аермалы билгеләргә карап, тел белемендә синонимнарның түбәндәге төрләрен аералар:

Идеографик синонимнар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Идеографик синонимнар — мәгънә төсмерләре белән аерылып торган синонимнар. Идеографик синонимнар телдә зур күпчелекне тәшкил итәләр. Фикерне төгәл, анык итеп җиткерүдә бу төр синонимнар зур роль уйныйлар. Идегорафик типтагы синонимнар берсе урынына икенчесе килә алмый, чөнки мәгънә төсмерләрен аермыйча куллану фикерне төгәл биреп бетермәү генә түгел, бөтенләй башкача аңлауга да юл калдыра.

Стилистик синонимнар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Стилистик синонимнар — төрле стильләрдә кулланыла торган синонимнарны атыйлар. Мәсәлән: Аның каравы Сүбәдәй, өй-юртасына кайткач, баш көтүчене дәшеп камчы белән ярды, кыйнады. Эмоциональ-эспрессив синонимнар — чынбарлыкка төрле мөнәсәбәт белдерү ягыннан аерыла торган синонимнар. Мәсәлән: Ул, нишләргә белмичә ашкынып, ярсып, упкынга ташлангандай, ниндидер башсыз тәвәкәллек белән, ике сакчыны як-якка этеп җибәреп, урамга атылды.

Абсолют синоним[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Абсолют синоним — бер төшенчә бирү өчен кулланылган, мәгънәләре буенча тулысынча тәңгәл килә торган синонимнар. Бу төр С. мәгънә дифференциациясе юк. Сиңа, балакаем, Аллаһы Тәгалә барысын да биргән, Ходай синнән берни дә кызганмаган.^[2]

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]