УДК 811.512.141=161.1’373.421(038) ББК 81.2 Баш-4 У 77 0000134474 Төҙөүсеһе: М. Аҡмулла исемендәге БДПУ профессоры, филология фәндәре докторы М. Ғ. Усманова.
Р ец ен зен ттар : Р. Ғ. Аҙнағолов — филология фәндәре докторы, БДУ профессоры; Э. Р. Кәримова — Өфө ҡалаһы ҡала округы «Берҙәмлек» лицейының башҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы.
У 77 Башҡортса-русса синонимдар һүҙлеге. Башкирско-русский словарь синонимов / төҙ. М. Ғ. Усманова. — Өфө: Китап, 2011. — 264 бит.
ISBN 978-5-295-05054 1 Һүҙлек мәғәнәһе менән тулыһынса тап килгән йәки бер-береһенә яҡын булған 10 меңдән ашыу синонимик рәттән тора. Синонимик рәткә бер төшөнсәне белдергән һүҙ, һүҙбәйләнеш һәм фразеологик берәмек берҙәй инә.
Һүҙлек яҙышҡанда, текст менән эшләгәндә бер үк һүҙҙе ҡабат ламаҫ өсөн, уны мәғәнәһе буйынса икенсе һүҙ менән алыштырырға ҙур мөмкинлек бирә.
Синонимдарҙың башҡортса-русса һүҙлеге уҡыусыларға, уҡытыу сыларға, яҙыусыларға, журналистарға, тәржемәселәргә, мөхәррир ҙәргә, студенттарға, телде өйрәнеүселәргә һәм шулай уҡ башҡорт теле, уның байлығы менән ҡыҙыҡһыныусыларға тәғәйенләнә.
УДК 811.512.141=161.1’373.421 (038) ПЯ — 2011 ББК 81.2 Баш-4 © Усманова М. Ғ., 2011 © Башҡортостан Республикаһының Зәйнәб Биишева исемендәге Башҡортостан «Китап» нәшриәте ISBN 978-5-295-05054-1 дәүләт унитар предприятиеһы, 2011 0000134474
тома
-
1
томаБашкирско-русский автословарь > тома
-
2
әҫәрҙәрҙең айырым томдарыразрозненные тома собрания сочинений
Башкирско-русский автословарь > әҫәрҙәрҙең айырым томдары
См. также в других словарях:
-
Тома — Тома: Топоним Тома (город, Буркина Фасо) Тома (посёлок) в Японии, расположенный в губернаторстве Хоккайдо. Тома (приток Колокши) Тома (приток Меры) Имя Тамара Фамилия Тома, Альбер французский министр социалист Тома, Амбруаз … … Википедия
-
Тома — Тома, Альбер (1878 1936) французский политический деятель, с 1904 г. сотрудничал в социалистической печати. С 1910 г. депутат парламента от социалистической партии. Во время первой мировой войны социал шовинист. В 1916 1917 гг. министр вооружения … 1000 биографий
-
тома — тамара Словарь русских синонимов. тома сущ., кол во синонимов: 1 • тамара (3) Словарь синонимов ASIS. В.Н. Тришин. 2013 … Словарь синонимов
-
ТОМА — (Thomas) Амбруаз (1811 1896), французский композитор. Вслед за Ш. Гуно разрабатывал жанр лирической оперы. Задушевная мелодика, яркая театральность отличают его оперы Миньон (1866), Гамлет (1868), Франческа да Римини (1882) … Современная энциклопедия
-
тома́н — и туман (иранскаязолотая монета) … Русское словесное ударение
-
Тома — ы, жен.Производные: Томка; Томуся.Происхождение: (Женск. к (см. Том)) Словарь личных имён … Словарь личных имен
-
Тома* — ы, ж. Производные: Томка; Томуся. [Женск. к Том (см.).] Словарь русских личных имен. Н. А. Петровский. 2011 … Словарь личных имен
-
Тома — Тома, Фома … Словник лемківскої говірки
-
Тома, Пётр — Пётр Тома Pierre Thomas … Википедия
-
Тома — I Тома (Thomas) Альбер (16.6.1878, Шампиньи сюр Марн, 7.5.1932, Париж), французский политический деятель, историк. С 1904 сотрудничал в социалистической печати. С 1910 депутат парламента от социалистической партии (СФИО), один из лидеров… … Большая советская энциклопедия
-
тома — I. кис. Бөтенләй, тулысынча, сүзнең иң тулы мәгънәсендә тома надан, тома сукыр, тома ятим. II. ТОМА БАЛАВЫЗ – Умарта кортлары әзерләгән җилем; Прополис … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
| Сайт менюһы |
|---|
| Беҙҙең һорау |
|---|
|
Минең сайтты баһалағыҙ Бик яҡшы Яҡшы Уртаса Насар [ Һөҙөмтәләр · Архив ] Яуаптар һаны: 1202 |
Синонимдар һүҙлеге
Китаптың 1-се бүлеген асыр өсөн бында баҫығыҙ.
Китаптың 2-се бүлеген асыр өсөн бында баҫығыҙ.
Китаптың 3-сө бүлеген асыр өсөн бында баҫығыҙ.
| Статистика |
|---|
|
Онлайн бөтәһе: 1 Ҡунаҡтар: 1 Сайтты эшләүсе 0 |
| Эҙләү |
|---|
| Инеү |
|---|
| Календарь |
|---|
Башҡортостан республикаһы Белорет районы
урта
дөйөм белем биреү Мәхмүт мәктәбе
“
Йыл уҡытыусыһы — 2015” конкурсына
“Синонимдар
һәм уларҙың телмәрҙә ҡулланышы”
темаһына
әҙерләнгән асыҡ дәрес.
Әҙерләне: I категориялы
башҡорт
теле һәм әҙбиәте
уҡытыусыһы
Ғәниева Р.Н.
Мәхмүт,
2015 й.
Тема:
Синонимдар һәм уларҙың телмәрҙә ҡулланышы.
Маҡсат:
1. Синоним
төшөнсәһен иҫкә төшөрөү; синонимик рәт, доминанта төшөнсәһен биреү.
Синонимдарҙың өйрәнелеү кимәле, һүҙлеге, әһәмиәте менән таныштырыу.
2. Телмәрҙә
һүрәтләү сараларын табыу, төрҙәрен билдәләү күнекмәләрен, фекерләү ҡеүәһен, эште
планлаштырыу, һығымта яһау, рефлексия күнекмәләрен үҫтереү.
3. Телгә
ҡыҙыҡһыныу,һөйөү,шиғри һүҙгә һиҙгерлек, фәһемле һүҙгә зирәклек тәрбиәләү.
Йыһазладырыу:
1. Дәреслек
“ Әсә теле”.
2. З.
Ураҡсиндың “ Башҡорт теленең синонимдар һүҙлеге”.
3. Интерактив
таҡта.
4. Эш
карталары.
Дәрес
барышы.
1. Сәләмләү.
Слайд
1.
Хәйерле
көн барғыҙға ла!
Һеҙҙе
Мәхмүт урта мәктәбенең баҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы Ғәниева Рәсилә
Нурғәли ҡыҙы сәләмләй.
Мин
күренекле яҡташыбыҙ-яҙыусы Я.Хамматов исемен йөрөткән башҡорт гимназияһы
уҡыусылары менән осрашыуыма шатмын. Бында бик зирәк, аҡыллы һәм тырыш балалар
уҡый, тиҙәр.
—
Һеҙҙең гимназияла ниндәй шәп, һеҙгә
оҡшаған нәмәләр бар?
—
Яратҡан фәндәрегеҙ?
—
Ә кем башҡорт теле һәм әҙәбиәтен ярата?
(
Балаларҙың яуаптары)
—
Кем әйткән ошо һүҙҙәрҙе?
Слайд
2 .
Мин
халҡымдың сәскә күңеленән,
Бал
ҡортондай ынйы йыямын,
Йыямын
да-йәнле ынйыларҙан
Хуш
еҫле бер кәрәҙ ҡоямын. ( Р.Ғарипов)
—
Нимә тураһында был шиғыр? ( Тел)
—
Кем дауам итә ала?
Шуға
ла мин беләм тел ҡәҙерен:
Бер
телдән дә телем кәм түгел-
Көслө
лә ул, бай ҙа, яғымлы ла,
Кәм
күрер тик уны кәм күңел!..
—
Тел тураһында нимә ти автор?
—
Телдең байлығын нисек аңларға була? (
Һүҙҙәре күп , төрлө)
—
Ошо миҫалда иҫбат итеп буламы?
Слайд
3.
—
Автор нимә йыя? Нимәне аңлата? ( ынйы —
һүҙ)
—
Бер нәмәне икенсе һүҙ менән алыштырыу
нимә ул? ( метафора)
—
Һүрәтләү саралары тағы бармы? Ниндәйҙәре?
Слайд
3.
(
сәскә күңел – эпитет, бал ҡортондай — сағыштырыу)
—
Ысынлап та кәрәҙ ҡоямы икән? ( кәрәҙ
ҡойоу – шиғыр яҙыу)
—
Ни өсөн ошондай һүҙҙәр ҡулланған шағир ?
(күргәндәрен, кисегәндәрен аңлатып еткерер өсөн).
Бер
шағир һүҙҙе ынйы, тиһә,икенсеһе – дауа, өсөнсөһө – ут, тип әйтә. Ни өсөн? (
сөнки һүҙ дауалай, яралай һ. б. )
—
Телдең көсө тураһында мәҡәлдәр бармы?
Слайд
4.
—
Һүҙ тураһында нимәләр беләһегеҙ?
—
Интеллект картаһын төҙөү.
Слайд
5
—
Тел байлығын билдәләүҙә, баһалауҙа кәрәкме?
Ни өсөн?
Дәрес
маҡсаты: Слайд 6
·
тел байлығын байҡау, ынйыларын барлау;
·
мөмкинлектәрен өйрәнеү;
Дәрес
темаһы:
Дата,
көн.
Синонимдар
һәм уларҙың телмәрҙә ҡулланышы Слайд 7
1. М.
Кәримдең шиғырын уҡыйыҡ.
2. Нимә
тураһында был шиғыр? Һуғышта булғанмы?
3. Дошман
тураһында ни әйтә?
Слайд
8
Тураныҡ,
ҡыйып-ҡырып ташланыҡ, тапаныҡ, күктән тибеп төшөрҙөк, бүрткәнсе һыу эсерҙек,
үлтерҙек, бөтөрҙөк.
—
Мәғәнәләре тураһында ни әйтерһегеҙ? (
оҡшаш)
Нисек
атала бындай һүҙҙәр ? ( синоним)
Слайд
9.
—
Мәғәнәһе яғынан бер-береһенә яҡын булған,
бер үк төшөнсәне сағылдырған, ләкин мәғәнә нескәлектәре йәки стилистик биҙәге
менән айырылған һүҙҙәр СИНОНИМДАР тип атала.
—
Тел күренеше булараҡ айырым өйрәнелеүе
мөмкинме? Кем өйрәнгән? ( телсе ғалимдар)
Слайд
10.
Белешмә:
Синонимдар — боронғо күренеш. Башҡорт телендә XVI быуат яҙмаларында ла күҙәтергә
мөмкин. Хәҙерге башҡорт телендә синонимдарҙы өйрәнеп, һүҙлек төҙөүсе ғалим- З.
Ураҡсин.
—
Һүҙҙәр нисек бирелгән? ( алфавит, рәт)
—
Синонимик рәт төшөнсәһен кем әйтеп ҡарар?
—
Нимә ул синонимик рәт? ( синонимик рәте,
теҙмәһе)
Слайд
11
—
Синонимик рәттәр бер төрлөмө? ( 2, 3, 10
һ..б. һүҙ була)
—
Беҙ яҙған синонимик рәткә өҫтәргә
мөмкинме? ( һүҙлектән табыу)
Слайд
12
Тураныҡ,
ҡыйып, ҡырып ташланыҡ, тапаныҡ, күктән тибеп төшөрҙөк, бүрткәнсе һыу эсерҙек,
ҡырһаҡ, үлтерҙек, бөтөрҙөк, һәләк итеү, юҡ итеү, башына етеү, йәнен ҡыйыу,
йәнен алыу.
—
Башын ашау, йәнен алыу тигән
һүҙбәйләнештән торғандары нимәләр ул? ( фразеологизмдар)
Ошо
синонимик рәттә иң йыш ҡулланылғаны битараф һүҙ ( эмоцияһыҙ) ҡайһыһы?
Слайд 13
—
( үлтерҙек).
—
Аҫтына һыҙып, өҫтөнә доминанта тип яҙып
ҡуйығыҙ.
—
ДОМИНАНТА ( итальян һүҙе «өҫтөнлөк
итеүсе») – мәғәнәләш һүҙҙәр араһында киңерәк мәғәнәгә эйә булып, йышыраҡ
ҡулланылған, стилистик яҡтан битараф һүҙ.
Башҡаларына
ҡарағанда мәғәнәһе киңерәк булып, йышыраҡ ҡулланыла.
Ашау
һүҙенә синонимик рәт асыҡлайыҡ, доминантаны табырға ( ашау).
Слайд
14
Телмәрҙә синонимдар осраймы, әһәмиәте ниндәй икән? Миҫалдар ҡарайыҡ.
Слайд
15
—
Ниндәй ярлы, ниндәй фәҡир
кеше
Йыр
юғалһа күңел түрендә.
—
Синонимдар? Ни өсөн икенсе һүҙҙәр
ҡулланған автор ( ҡабатламаҫҡа)
2. Мин
был ауырыуҙан тиҙ төҙәлдем. (сәләмәтләндем, һауыҡтым, йүнәлдем,
арыуландым).
(
фекерҙәрҙе дөрөҫ, аныҡ итеп әйтеү)
3. Ел ҡыуаҡлыҡ өҫтөндәге ҡар өйөмдәрен осорҙо; ғәйрәтләнеп һыҙғырҙы,
олоно, үкерҙе.
—
Елдең тауышы ҡайһы һүҙҙә көлөрәк?
—
Нимәгә ошондай тәртиптә ҡулланған тип уйлайһығыҙ? (образлылыҡты көсәйтеү).
Слайд
16.
Шулай
итеп: синонимдар
1) ҡабатланмаҫҡа;
2) дөрөҫ,
аныҡ һөйләргә;
3) образлылыҡты
көсәйтергә ярҙам итә.
Ял
минуты. Көләмәс.
Нығытыу.
Слайд
17.
• Һүҙе
хаҡтың йөҙө аҡ.
—
Синоним табығыҙ ( дөрөҫтөң)
—
Мәғәнәһе?
• Елгә
ҡаршы барыу түгел, ел ыңғайына йөрөү яҙмыштарҙан яҙҙыра.
(М.Кәрим)
—
Синоним һүҙҙәр.
—
Ни өсөн ҡулланылған? ( ҡабатланмаҫҡа)
—
Елгә ҡаршы барыу түгел, ел ыңғайына йөрөү
нимәне аңлата? (ҡыйынлыҡҡа, кеше һүҙенә)
• Бәғзе
берәүҙәр, бармаҡтарына шырау керһә лә, йыһан күкрәгенә хәнйәр ҡаҙалған һымаҡ
һөрәнләй. (Ғ. Садиҡов) ( 11 һүҙ. Һәр береһенә
1-әр синоним )
Слайд
18
бәғзе – ҡайһы
берәүҙәр
– кешеләр
бармаҡтарына
– ҡулдарына
шырау
– сүп
керһә
– инһә
йыһан
– ғаләм
күкрәгенә
– түшенә
хәнйәр
– бысак
ҡаҙалған
– сәнселгән
һымаҡ
– кеүек
һөрәнләй
– ҡысҡыра.
—
Ҡайһы кешеләр ҡулына сүп инһә лә, түшенә
бысаҡ сәнселгән кеүек ҡысҡыра.
—
Ниндәй кешеләр тураһында һүҙ бара? (
бәләсел, ғауғасыл)
Өй
эше.
80,
81- се күнегеүҙәр.
Рефлексия.
Слайд
19
—
Эш караһында аңлаған төшөнсәләргә “+”,
аңламағандарға “-” ҡуйыу һәм баһалау.