У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Сінонім.
Сінонімы, адменнікі (у лінгвістыцы) — словы адной часціны мовы, розныя па гучанні і напісанні, але якія маюць аднолькавае або вельмі блізкае лексічнае значэнне.
Прыклады сінонімаў ў беларускай мове: журба — туга, цень — засень.
Служаць для павышэння выразнасці мовы, дазваляюць пазбягаць яе аднастайнасці.
Варта адрозніваць сінонімы і намінальныя вызначэнні — апошнія ўяўляюць поўную тоеснасць.
Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]
- Антонімы
- Амонім
- Лінгвістычная семантыка
- Квазісінонімы
- Сінанімайзер
- Аналаг
- Паронімы
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Яўневіч М. С. Сінтаксічная сінаніміка ў сучаснай беларускай літаратурнай мове — Мн., 1997.
Слоўнікі і энцыклапедыі |
Вялікая каталанская · Вялікая расійская · Бракгаўза і Эфрона · Кругасвет · Малы Бракгаўза і Эфрона · Britannica (онлайн) |
---|---|
Нарматыўны кантроль |
BNF: 119333450 · GND: 4058765-4 · LCCN: sh85131642 · Microsoft: 8034284 · NKC: ph139210 |
Словы, якія маюць аднолькавае ці блізкае значэнне, называюцца сінонімамі.
Пример:
Лес, бор, гай, пушча.
Адважны, смелы, мужны, храбры.
На запыт знайшлося 114 артыкулаў
-
1
вабіць, прывабліваць, надзіць, прынаджваць; клікаць, цягнуць, прыцягваць, прывязваць, гарнуць, падкупляць (перан.)
-
2
вабны, прывабны, прынадны; паквапны (абл.)
-
3
вавёрка, белка; векша (абл.)
-
4
вага / рычажная: бязмен / з каромыслам: шалі
-
5
вагон / таварны без сцен і даху: платформа / таварны абагрэты, прыстасаваны перавозіць людзей: цяплушка, цялятнік (разм.)
-
6
вадаспад, падун
-
7
вадкі, рэдкі, разрэджаны
-
8
важнасць, значэнне; вага, сіла, каштоўнасць, вастрыня (перан.)
-
9
важны, немалаважны, варты ўвагі, немалазначны, вялікі, істотны, сур’ёзны, знамянальны, першачарговы, першаступенны, першарадны, актуальны; адказны, першы, найпершы, этапны (перан.) □ нумар адзін
-
10
важыць, зважваць, узважваць
-
11
вайсковы, ваенны, воінскі, армейскі, франтавы, абаронны; ратны (паэт.)
-
12
ваколіца, наваколле, навакольнасць
-
13
вал, насып
-
14
валасы, чупрына, чуб, шавялюра, локаны; кудзеркі (памянш.-ласк.); космы, стрыжакі, кучары (разм.); кудлы, патлы, каўтуны, грыва (разм. зняваж.) / пучок: хахол; віхор, віхры (разм.) / коратка падстрыжаныя: вожык / у хвалістых завітках: буклі (уст.)
-
15
валошкі, васількі
-
16
вантробы; нутро; шлунне (разм.)
-
17
вар, кіпень; кіпецень (абл.)
-
18
варожасць, антаганізм; варажнеча (разм.)
-
19
варта, ахова / пры суправаджэнні: канвой / для назірання: дазор, патруль, пост, пікет
-
20
вартаўнік, вартавы, ахоўнік, стораж, вахцёр; каравульны, патрульны (вайск.) / пры суправаджэнні: канваір, канвойны; канвоец, канвойнік (разм.)
Паведаміць пра недакладнасьць
Сінонімы
У працэсе
развіцця мовы ўзнікаюць розныя словы
для абазначэння аднаго і таго ж паняцця.
Гэта сінонімы
(ад
грэч.
synōnymos
– аднайменны) –блізказначныя
словы і выразы, якія аб’ядноўваюцца
агульнасцю асноўнага значэння і
адрозніваюцца адценнямі лексічнага
значэння ці стылістычнай афарбоўкай,
а таксама спалучальнасцю з іншымі
словамі.
Напрыклад:
-
дагавор,
дамова, умова, пагадненне, кантракт,
пакт; -
асілак,
сілач, волат, атлет, здаравяк, здаравіла,
бугай; -
відны,
выдатны, вялікі, вядомы, знакаміты,
легендарны, папулярны, слаўны, славуты,
слынны; -
ісці,
рухацца, прасоўвацца, прабірацца,
прадзірацца.
Паводле
спосабаў узнікнення і ўжывання ў мове
адрозніваюць семан-тычныя, стылістычныя
і кантэкстуальныя сінонімы.
Семантычныя
(або
сэнсавыя)
сінонімы адрозніваюцца адценнямі
лек-січнага значэння. Яны – агульнаўжывальныя,
нейтральныя, г. зн. могуць ужывацца без
абмежаванняў у любым стылі мовы:
часопіс, альманах; ста-ры, даўнейшы,
даўні, старадаўні; гаварыць, размаўляць,
пераказваць.
Стылістычныя
сінонімы
адрозніваюцца экспрэсіўна-стылістычнай
афарбоўкай і сферай выкарыстання:
гаварыць
(нейтральнае), дыскутаваць
(кніжнае), баяць
(размоўнае),
вярзці, балабоніць, балбатаць, малоць
языком, званіць ва ўсе званы
(размоўныя,
неадабральныя), чаўпці,
плявузгаць (прас-тамоўныя,
грубыя),
дзейкаць
(дыялектнае).
Найбольш
ужывальныя – семантыка-стылістычныя
сінонімы, што адрозніваюцца і сэнсам,
і стылістычнай афарбоўкай: тлумачыць,
растлу-мачваць, паясняць (нейтральныя),
інтэрпрэтаваць
(кніжнае), асвятляць,
разжоўваць
(пераносныя).
Акрамя
таго, ёсць сінонімы, якія не адрозніваюцца
ні семантыкай, ні экспрэсіўна-стылістычнай
афарбоўкай. Гэта абсалютныя
сінонімы або лексічныя
дублеты.
Звычайна імі з’яўляюцца навуковыя
тэрміны, якія ўжываюцца паралельна:
арфаграфія
– правапіс, лінгвістыка – мовазнаў-ства,
прэфікс – прыстаўка, назыўны –
намінатыўны.
Кантэкстуальныя
(аўтарскія, аказіянальныя)
сінонімы, або
сінонімы маўлення,
набываюць новае пераносна-вобразнае
значэнне толькі ў кантэк-сце (асобным
творы пісьменніка): З
чорнага неба цадзіўся
[ішоў]
нудны
дождж, і ад гэтага спаць хацелася яшчэ
мацней. (І. Мележ)
Група
блізказначных слоў утварае парадыгму
сінонімаў
або сінанімічны
рад,
дзе галоўнае слова (што выражае асноўнае
значэнне) называецца асноўным
словам
або дамінантай
(ад
лац.
dominantis
– які пануе).
Напрыклад:
узор
– прыклад, мерка, лад, манер, мадэль,
форма, тып, норма, стандарт, шаблон,
штамп, трафарэт, схема.
Адны і
тыя словы, калі яны з’яўляюцца мнагазначнымі,
могуць уваходзіць у розныя сінанімічныя
рады. Напрыклад:
лёгкі
– няцяжкі (груз,
камень);
-
слабы
(удар,
штуршок); -
нескладаны
(заданне, выйсце); -
нязначны
(спалох, эфект); -
дасціпны
(сэнс, тэкст).
Выкарыстанне
канкрэтнага слова ў пэўнай маўленчай
сітуацыі патрабуе ведання лексічнага
значэння, стылёвай афарбоўкі слова,
законаў спалучаль-насці слоў, а ў выніку
гэта дазволіць перадаць найтанчэйшыя
адценні думкі, дакладна выразіць яе,
выказаць адносіны да таго, пра што
гаворыцца, паз-бегнуць паўтораў аднаго
і таго ж слова, выказаць сваю думку
прыстойна і прыгожа. Пры выбары патрэбнага
сіноніма вялікую дапамогу аказваюць
тлума-чальныя слоўнікі і слоўнікі
сінонімаў («Слоўнік сінонімаў і
блізказначных слоў» М. Клышкі,
1993 г.).
Соседние файлы в предмете [НЕСОРТИРОВАННОЕ]
- #
- #
- #
- #
- #
- #
- #
- #
- #
- #
- #
Увага!!! Невялікія апавяданні і вершы пададзены ў поўным варыянце.
Сінонімы
Сінонімы (грэч. synonymos — аднайменны) — словы, розныя па гучанні, але аднолькавыя ці блізкія па значэнні.
Сінанімічныя словы розняцца адценнем значэння ці стылістычнай афарбоўкай або тым і другім адначасова. Дзякуючы сінонімам аўтары пазбягаюць лексічных паўтораў, моўнай аднастайнасці, перадаюць неабходнае сэнсавае адценне, інтанацыю.
Так, Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч у вершаванай аповесці «Быліцы, расказы Навума» (песня 2) ужывае такія сінонімы да слова плакаць: ліць слёзы, заліцца слязамі, раўці ўголас, рыдаць крывавай слязою, галасіць, даць волю слязам, церці вочы.
Стылістычныя сінонімы, якія заключаюць у сабе ацэнку і эмацыянальную афарбоўку пэўнай з’явы, дарэчы выкарыстоўваюцца ў вершы М. Лужаніна «Рух таварных цягнікоў»:
Поруч з бегам святла
і, гарачы, як чутка,
ўдарыць вочы
кур’ерскі
і знікне, як зніч.
Бліскавіцаю шкла
праімчыць
заклапочаны хуткі,
пратуркоча паштовы,
прасыпле
вясёлы транзіт.
Прыклады аднолькавых па значэнні сінонімаў, якія выконваюць сваю стылістычную ролю — пазбаўляюць паэтычную мову аднастайнасці:
Шпаркі крок, быстры почырк,
хуткі думак палёт:
у дзяржаве рабочых
будзе вольны народ!
(В. Жуковіч. «Пярэдадзень»)
Багацце сінанімікі беларускай мовы часткова адлюстравана ў «Слоўніку сінонімаў і блізказначных слоў» М. К. Клышкі (Мн., 1976).