Синоним мен антоним тапсырмалар

Материал жайлы қысқаша түсінік:

Сабақтың мақсаты:
1. Білімділік: Омоним, синоним, антонимдер туралы түсініктерін тексеру, өткен тақырыптарға мысалдар келтіру.
2. Дамытушылық: Өзіндік жұмыс түрлерін орындату арқылы ой — өрістерін кеңейту, шығармашылық тапсырмалар арқылы сөйлеу тілдерін дамыту, шығармашылық қабілетін жетілдіру.
3. Тәрбиелік: Мақал — мәтелдерді орынды қолдана алып, оның тәрбиелік мазмұнын ұғынуға тәрбиелеу
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың әдістері: сұрақ — жауап, баяндау, талдау.
Пәнаралық байланыс: Әдебиет

Төмендегі Сабақ жоспары толық нұсқасы емес, тек сізге танысу үшін көрсетілген, сайтқа жарияланған документтен айырмашылығы болуы мүмкін. Жүктеу үшін осы беттің төменгі жағындағы жүктеу деген жазуды басу керек

Күні: 25.10.12ж.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 5-сынып

Тақырыбы: Омоним, синоним, антонимдерді қайталау

Сабақтың мақсаты:

Тәрбиелік:

Іс- әрекет, мақсатқа жету әдіс- тәсілдерін 
таңдай білуге, өзін- өзі бағалай білуге  тәрбиелеу;

Дамытушылық:

Оқушының  пәнге қызығышылығын  арттыру, білім
деген  саналы көзқарастарын, танымдық, ізденімпаздық қабілеттерін 
қалыптастыру;

Білімділік:

Оқушыларға деңгейлік тапсырмалар арқылы 
омоним, синоним, антоним сөздер туралы түсініктерін  байқау,   біліктілік деңгейлерін
байқау.

Сабақтың түрі: қайталау

Сабақтың әдісі: қайталау,
дамыта оқыту, тест,  сұрақ- жауап, топтастыру.

Сабақтың көрнекілігі мен құрал-жабдықтары: компьютер,
интерактивті тақта, кестелер,  бағалау парақтары

Сабақтың
барысы:

І. Ұйымдастыру бөлімі.

Оқушылармен амандасу, түгендеу, сынып
тазалығын қадағалау. Оқушыларды екі топқа бөлу.

Қайталау
оқу анасы,

Мақалдың
бір данасы.

Өткенді
еске түсірсең,

Ешкімнің
жоқ таласы

Сабақтың жүру барысы:

«Сиқырлы сұрақтар»

«Кім  тапқыр?» ойыны

«Жасырынған әріптер»

«Сиқырлы дөңгелек»

«Адасқан сөздер»

«Лексикалық талдау»

«Сөзден сөйлем» ойыны

«Білім шыңы»

ІІ. «Сиқырлы  сұрақтар» ойыны

  Топтар кезек- кезек сұрақтарға жауап
береді

Лексика нені зерттейді?

Сөздің тура мағынасы дегеніміз не?

Ауыспалы мағына дегеніміз не?

Көп мағыналы сөздер дегеніміз не?

Омоним дегеніміз не?

Синоним дегеніміз не?

Антоним дегеніміз не?

Антоним сөздерге мысал

Синоним сөздерге мысал айт.

Омоним сөздерге мысал келтіріңдер.

Көп мағыналы сөздерге мысал жазыңдар.

ІІІ. “Кім  тапқыр” ойыны

Ойынның шарты:  жұмбақтар шешу.

Жұмбақтар

 Ерте тұрады бір
қыз,

Кеш тұрады бір қыз.

Қайткенде солардың,

Дегенімен жүреміз.

Бес жанды,

Бір жансызға мінгеседі,

Үстінде ақ тақырдың із кеседі.

Оңға қарай оқысаң да бір халық,

Солға қарай оқысаң да бір халық .

Асты тігілген, үсті тігілген.

ІҮ. “Жасырынған сөздер”

  Мына бос
торкөздерге тиісті сөздерді қойсаңыздар,  “Аяз би” ертегісінен үзінді оқи
аласыздар.

Тапсырма:   Үзіндінің
ішінен антоним сөздерді табу.

“Жасырынған сөздер”

І топ

… мен … татқан білер,

… пен … жортқан білер.

ІІ топ

… адам жала жауып аздырады,

… адам жол тауып оздырады.

Ү. «Сиқырлы   
дөңгелек» ойыны

Дөңгелекке жазылған   сөздердің
синонимдерін табу

Сұлу, батыр, сабырлы, ас, өң, жылдам.

ҮІ. “Адасқан сөздер” ойыны

І топ  “Адасқан сөздерді” орнына қой және
омонимдердің астын сызу.

1. Дейсің, қара, жағам,

Бірақ, әліңе, қара.

2. Санды, Самат, бөле ме?

Мен, Сара, Самат, бөле ме?

ІІ топ  “Адасқан әріптерді” орнына қой және
омонимдердің астын сызу.

1. Орында, осы, дәл,

Орында, сабағыңды.

2. Кеш, айыбымды,

Үйге, кеш, келсем де.

ҮІІ. Сөздерге лексикалық талдау жасаңдар.

І топ

Батыр, жай, айт, жылы.

ІІ топ

Көркем, түс, қара, бөле.

ҮІІІ. «Сөзден сөйлем»
ойыны

99-жаттығу.

Төмендегі сұрақтардың біріне жауап болатындай
шағын мәтін жазыңдар.

Онда міндетті түрде антоним, синоним, омоним
сөздер болуын ескеріңдер.

1. Анаңның туған күніне қандай сыйлық тартар
   едің?
2. Досыңның ерсі қылығын көрдің делік. Не істер
   едің?
3. Егер сенің қолыңа ғажайып сиқырлы таяқ
   түссе, қайтер едің?

ІХ. «Білім шыңы» ойыны

Тест
парақшаларына жауап береді.

Тест.

1. Синонимі бар
сөйлемді табыңыз.

А) Даңқ үшін, думан үшін қызмет етпе.

Ә) Біреуді мұқату, кеміту дұрыс емес.

Б) Сапардың аярлығы Сағиланы жирендірді.

2. Омоним болатын сөз қайсысы, көрсетіңіз.

А) Наразы.

Ә) Күлпаш.

Б) Оқтау.

3. Антоним сөздерді табыңыз.

А) Шайтан—пері.

Ә) Жақсы—жаман.

Б) Шабу—ору.

4. Синоним сөздерді көрсетіңіз.

А) Әндету, өлеңдету.

Ә) Ата, әже.

Б) Мектеп, сынып.

5. Омоним бола алатын сөзді табыңыз.

А) Түс.

Ә) Үшеу.

Б) Халық.

6. Антонимді табыңыз.

А) Нәтижелі-жемісті.

Ә) Жоламау—жуымау.

Б) Жомарт-сараң.

7. Ауыспалы мағыналы сөзді тап.

А) Адамның көзі.

Ә) Жануардың көзі.

Б) Терезенің көзі.

8. Ауыспалы мағыналы сөзді тап.

А) Адамның аяғы.

Ә) Жиналыстың аяғы.

Б) Жануардың аяғы.

9. Белгілі бір тілдегі сөздердің жиынтығы
қалай аталады.

А) лексика.

Ә) фонетика.

Б) морфология.

10. Омоним дегеніміз не?

А) Мағыналары қарама—қарсы сөздер.

Ә) Мағыналары жақын, бірақ әртүрлі дыбысталып,
жазылатын сөздер.

Б) Біркелкі дыбысталып айтылатын, бірақ
мағынасы басқа-басқа сөздер тобы.

Тест жауаптары.

1. Ә                  2. Б

3. Ә                    4. А

5. А                     6. Б

7. Б                      
8. Ә

9. А                       10. Б

Х. «Үйге тапсырма

Синоним, антоним, омонимсөздері бар
мақал-мәтелдер мен жұмбақтар жазып келу.

ХІ. Бағалау.

ХІІ. Қорытынды.

Сабақ аяқталды.

Ережелер

1. Мағыналары жағынан бір-біріне жуық, дыбысталуы әр түрлі сөздерді синонимдер деп атайды.
Синонимдердің негізгі белгілері
1.  Сөздердің дыбысталуы әр алуан болуы тиіс.
2.  Сөздер бір мағына төңірегінде болуы шарт.
3.  Бір сөз табына ғана қатысты болуы керек.
4.  Сөйлемде сөзді синонимдес сөзімен ауыстырған жағдайда бір ғана сөйлем мүшесінің қызметін атқаруы тиіс (ел, халық, халайық, жұрт, көпшілік, қауым, әлеумет): Жиылған ел (жұрт, қауым, әлеумет, көпшілік, халық, халайық) төраға сөзін ұйып тыңдады. Осындағы  ел, жұрт, қауым, әлеумет, көпшілік, халық, халайық- сөз табында зат есім, кім? деген сұраққа жауап береді, сөйлемде бастауыштың қызметін атқарып тұр. 
Тілдегі синонимдес сөздер лексиканың белгілі бір арнасына қарай қолданылады.
Синонимдер кем дегенде екі сөзден болады. Одан да көп сөзден болуы да мүмкін.
Синонимдер негізінен үш сөз табынан жасалады. Мысалы:

Зат есім Сын есім Етістік
кескін қайғылы айту
пішін уайымды жеткізу
бейне мұңды сөйлеу
мүсін қасіретті капалы хабарлау

2. Тілдегі мағыналары бір-біріне қарама-қарсы сөздерді антоним деп аталады.

Мысалы: жақсы-жаман, ескі-жаңа, бар-жоқ.

Сөздердің барлығына бірдей антоним сөз табыла бермейді. Мысалы: дәптер, қалам, бала сөздерінің антонимдері жоқ. Антоним болатын сөздер көбіне сапалық белгіні білдіретін сын есімдер мен қимыл-әрекетті анықтайтын етістіктерден болады.

Антонимдес сөздер бір сөз табына қатысты. Мысалы: өтірік-шын( зат есім),

жоғары-төмен(үстеу), ақ-қара(сын есім).

Антоним және жұрнақ арқылы немесе негізгі сөз және көмекші сөз тіркесі арқылы жасалған болымды-болымсыздық мағынаны теңестіруге болмайды.

Тілде бір-бірімен жұптасып, үнемі қандай мәнде қолданылса да, антонимдес жұп құрайтын сөздер болады. Мысалы: дұрыс-бұрыс, үлкен-кіші, пайда-зиян т.б. Сонымен бірге бір сөз әр мағынасында әр түрлі сөздермен антонимдес болуы мүмкін. Мысалы: ашық-жабық. Бұл қатардағы ашық

сөзі жасырын, тұйық сөздерімен де (ашық дауыс-жасырын дауыс, ашық адам-тұйық адам) антоним бола алады.

Антонимдер –ойды әсірелеп, бейнелеп, сөзге зат, құбылыс, сапа, белгі, қимылды білдіретін сөзді қарама-қарсы жарастыра, қатар қою арқылы дәл, нақты ашудың құралы. Көркем әдебиетте, әсіресе поэзияда, халықтың мақал-мәтелдерінде көп кездеседі.Мысалы : Үлкенге-ізет, кішіге-құрмет.

3. Айтылуы, дыбысталуы бірдей, мағынасы әр түрлі сөздер — омоним сөздер деп аталады.
Сыртқы дыбысталуы жағынан омонимдер көп мағыналы сөздерге ұқсас келеді. Омонимдер мен көп мағыналы сөздердің айырмашылығы: көп мағыналы сөздер бір мағынадан тарағандықтан, түпкі мағынаның бірлігі сақталады, бір сөз табына қатысты болады, омоним сөздер мағыналары жағынан бір-бірінен алшақ болады әрі бір сөз табына жататын сөздер ғана кірмейді, олар әр сөз табынан құрала береді.
Мысалы: жүз.
1)  Жүз кітап — заттың санын білдіретін соз.
2)  Жүз жарқын — бет-әлпетті, түрді білдіретін зат есім.
3)   Пышақтың жүзі — пышақтың қайралған, өткір жағы.
4)   Суда жүзу — қимыл мағынасындағы сөз. 
Омонимдердің жасалу жолдары
1. Түбір сөзге жұрнақ жалғану арқылы: кір+іс.
а) Жұмысқа кіріс — жұмысты баста, істе мағынасындағы етістік.
ә) Кіріс — табыс деген мағынадағы зат есім.
2. Сөздердің фонетикалық өзгеріске ұшырауынан пайда болады: бігіз.
а) Біз — тігін кұралының көне дыбысталуы ықшамдалып, біз формасына айналған.
ә) Біз — жіктеу есімдігі: Біз аулаға кірдік.
3.  Басқа тілден енген сөздер мен қазіргі қазақ тіліндегі сөздердің омоним болуы: мата.

Ауыспалы мағына

Сөздің мағынасын ауысып, өзге мағынада қолданылуы.

Ауыспалы мағына көбіне екінші сөзбен тіркескенде пайда болады.

Мысалы: «көз» сөзі –дене мүшесі атауы. Ал жұмыстың көзі, күннің көзі , бұлақтың көзі деген тіркестердегі «көз» сөзінің білдіретін мағынасы оның ауыспалы (туынды) мағынасы болады.

Терең ой, ашық мінез, ана тілі, конақ күту.

а тұрған сөзді табыңдар .

1.Қайсысы қай мағынада? 

1. Тәтті ұйқы, тәтті қиял, тәтті алма. 
2. Ашық аспан, ашық әңгіме, ашық мінез. 
3. Иненің көзі, байлықтың көзі, адамның көзі. 
4. Өткір ой, өткір мінез, өткір пышақ.

2. Мынамақал-мәтелдерден ауыспалы мағыналы сөздерді табыңдар. 

1.Анамның тілі – аяулы үні. 
2.Ата – асқар тау, 
Ана – бауырындағы бұлақ, 
Бала – жағасындағы құрақ. 
3.Тіл – көңілдің кілті. 
4.Еңбектің наны тәтті, 
Жалқаудың жаны тәтті. 

3.Мына сөйлемдегі ауыспалы мағынада тұрған сөзді табыңыз.

Елбасы «Қазақстан-2030» бағдарламасында болашақ өркениетті Қазақстанның барыстары білімді, өнерлі, сауатты болу керек дегенді айтады.

4.Сөздерді қатыстырып тура, ауыспалы мағынадасөйлем құраңдар.

Ас, адам, жүрек, кәсіп, құс, тері, май, маса, ағаш, темір, саңырау, алыс, ойыншық, бұлақ, қол, жал.

5.Мына мақал-мәтелдерден ауыспалы мағыналы сөздерді табыңдар. 

• Анамның тілі – аяулы үні.

• Ата – асқар тау,

 Ана – бауырындағы бұлақ,

 Бала – жағасындағы құрақ.

• Тіл – көңілдің кілті.

• Еңбектің наны тәтті,

Жалқаудың жаны тәтті.

Тұра мағына

Сөздің белгілі бір ұғымды білдіретін бастапқы мағынасы, яғни әрбір заттың ұғымның өзіне ғана тән маңынасы. Мысылы: «кітап» сөзі заттық ұғымды, «екі» сөзі сандық ұғымды, «бер» сөзі қимылдық ұғымды, «кеше» сөзі мезгілдік ұғымды атайды.

Терең көл, ашық терезе, адамның тілі, далада күту. 1.Тұрған сөздің қайсысы тура мағынада тұрғандығын тауып жазыңыз.

Көздің жасы-тура мағына
Жас адам-ауыспалы мағына
Жасы үлкен-ауыспалы мағына

2.Берілген тіркестер құрамындағы сөздерді тура және ауыспалы мағынаны білдіруіне қарай бөліп жазыңыз.

1) Жақсы сөз, жақсы адам, жақсы ой, жақсы күн, жақсы бала, жақсы өмір. 
2) Терең сай, терең білім, терең адам, терең құдық, терең су, терең сезім. 
3) Долы дауыл, долы күш, долы жел, долы адам, долы теңіз. 

3.Жаңылтпаш ішінен тура мағынадағы сөздерді табыңыз.

1. Ағаныбалаағаламағаны,             2. Жасылкөктем,

Балаағаныбағаламағаны.                Жасылжіппен

Ағаны бала бағаламағаны,               Жақсытіккен.

Әдепті бала бола алмағаны.             Жібеккөрпежамылдырды.

                                                            Жасылөңгемалындырды.

«Омоним» тақырыбына байланысты жаттығулар

1. Мына сөздерді омоним етіп қолданып, бірнеше сөйлем құраңдар

Жаз, түс, ер, тер, аш, жас, ай.

2.Төмендегі сөздерге омонимдес сөздерді тауып, сөйлем құраңдар.

Жүз, жастық, сыр, жарық, ас, қас, тамақ.

3.Жұмбақтың шешуін тауып, қара жазылған сөздің омонимін табыңдар.

Жарық түнде – жалдасың,

Қараңғыда қорқады.

(көлеңке)

4.Омоним сөздердің мағынасын ашыңдар.

Үлгі: Кір көйлегіңді киме – таза емес көйлегінді киме

5. Берілген сөздерден омоним сөздерді анықтаңдар.

1. Алмас алма жеді.
2. Жаз – демалыс кезі.
3. Жайлауда ат жүр.
4. Ағаштан түс. 5.Әзірше ештеңе алма.
6.Әдемі жаз. 7.Допты көздеп ат.
8.Түс кезінде егіншілер дем алады.

6. Омоним сөздерді теріп жаз. Мағынасын түсіндір.
Түйенің үсті жайлы, жүрісі де маң жүріс қой.  Жүзге жуық құлын байланды. Денеңді  шынықтырамын десең, спортпен айналыс, күй суға жүз. Сен аттан түс. Ақ түс кіршіл болады.

  «Синоним» тақырыбына байланысты жаттығулар

1.Синоним сөздерді теріп жазыңыз.

Зат, кіші, нәрсе, күш, бұйым, ақ, сұлу, биік, әдемі.

3. Синоним сөздерді тап.

Ел, халық, мұғалім, шәкірт, әдемі

«Антоним» тақырыбына байланысты жаттығулар.

1.Көрсетілген антонимдерге қатыстырып мақал – мәтел құрастырыңдар.

Күшті – әлсіз,

дос – дұшпан

Жаман – жақсы,

білімді – надан

Ащы – тәтті,

ұзын – қысқа.

1. Күштімен алысқан әлсіз өз қолын сындырады.

2. Дұшпанға тастай қатты бол, досыңа балдай тәтті бол,

3. Дос жылатып айтады, дұшпан күлдіріп айтады.

4. Жаман сөз жылатады, жақсы сөз жұбатады.

5. Білімді – алтын көзі ашылатын, надан жан – қара бақыр шашылатын.

6. Ең тәтті де тіл, ең ащы да тіл.

7. Жіптің ұзыны, сөздің қысқасы жақсы.

2.Көп нүктенің орнына тиісті сөзді тауып қойып, оның орысша баламасын жазыңыз.

Ақылдан жақын … (дос, друг, ) жоқ

Ашудан жаман … (қас, враг, ) жоқ

Туған … (жердей, земля, ) жер болмас,

Туған … (елдей, страна,) ел болмас.

… (Оқу, учение, ) – білім бұлағы,

… (Білім, знание, образование, ) – өмір шырағы.

… (Достан, друг, ) сырыңды жасырма,

… (Дұшпанды, враг, ) басыңнан асырма. 

Көз – …(қорқақ, трус, ) , қол – … (батыр, богатырь, герой, )

3.Төмендегі сөздерге мағынасы қарама-қарсы сөздер тауып жазыңдар.

Жарық бөлме,биік үй,кең бөлме, суық жел, жақын жер,қас адам, қалың шаш, ілгері жүру, ерте тұру, сұйық тамақ, жұқа кітап, ақ мата, жаңа киім. 

4. Антонимдерді теріп жазыңдар.

а) Кең сауырлы, тар мықын, қолбағайлы.

Алды- арты бірдей келсе

Өрге жайлы.

ә) Айнадай төңкерілген үстіне аспан,

төменде көк толқындар көбік шашқан.

«Омоним» тақырыбына байланысты жаттығулар 

1. Сабақ, қой, түс, қап сөздері омоним болатындай тіркестер құрып жазыңдар.

2.Омонимдерді тауып, олардың астын сызыңыз.

Кеше туған бөлемді

Анасы бесікке бөледі.

Менің атым – қой,

Атымды таңдап қой.

Бағушыны таңдап қоймасаң,

Қой жинауыңды қой.

Мақталарды мақтаймыз,

Мақтаны көп қаптаймыз.

Мақта терген адам жайлы

Мәлімет еш таппаймыз.

3. Шешуі омоним сөз болатын жұмбақты шеш.

Түспін көзі жеткенге, өсемін қар кеткенде. (Көк)

Бірде мен етік тігемін, бірде есімдік бола білемін. (Біз)

4.Омоним сөздерді табыңыз.

1.Алма маған алма берді,

Жалғыз өзің алма деді.

2.Салма жесең аздап же деді,

Ыдысқа көп салма деді.

3. Шығарма жазып бітірдім,

Бұл сөзді естен

Тест

І-нұсқа

1.«Мереке» сөзінің синонимдік қатарын табыңыз.

А. Науқас, сырқат.

В. Айна, әйнек.

С. Медбике, дәрігер.

Д.Мейрам, той.

Е.Дауа, шипа.

2. «Қуаныш» сөзінің антонимін табыңыз.

А. Мереке

В. Шаттық

С. Қуат

Д. Қайғы

Е. Ұят

3. Омоним болатын сөз қайсы?

А. Ауыз

В. Құлақ

С. От

Д. Балшық

Е. Сау

4.Ауыспалы мағынада қолданылып тұрған сөз: Ниетің қисық болса, ағайынға өкпелеме.

А ниетің

В. қисық

С.болса

Д. ағайынға

Е. өкпелеме 

5.Тура мағынада берілген сөз тіркесін көрсетіңіз.

А. Қара шаңырақ

В. Ашық мінез

С. Өткір көз

Д. Жақсы сөз

Е. Жұмсақ мінез

6. Синонимді табыңыз.

А.Отан-отаншыл.

В. Әке-шеше.

С. Сыйлау-құрметтеу.

Д. Ақ-қара.

Е. Өлім-өмір

7. Антоним сөздерді белгілеңіз.

А. Қиын, оңай

В. Қарт, қария

С. Ұлы, ақылды

Д. Әдемі, көрікті

Е. Қызыл, жасыл

8.Омоним сөзді белгіле

А. Орман

В. Арман

С. Тілек

Д. Қара

Е. Екі күн

9.Ауыспалы мағыналы сөз тіркесін анықтаңыз.

А. Жасыл кілем

В Ақ көйлек

С. Ақ жүрек

Д. Қалың қар

Е. Суық жел

10. Тура мағыналы сөзді табыңыз.

А .Суық сөз

В. Ыстық ықылас

С. Ақ ниет

Д. Жақсы адам

Е. Терең ой

11. Мағыналары бір-біріне жақын сөздердің атауын табыңыз

А. Омоним.

В. Антоним.

С.Мақал-мәтелдер.

Д.Қанатты сөздер

Е.Синоним.

12. Омоним бола алмайтын сөзді белгіле

А. бастық

В. көр

С.сал

Д. ынтымақ

Е сары

13. «Қуаныш» сөзінің антонимін табыңыз.

А. Мереке

В. Шаттық

С. Қуат

Д. Қайғы

Е. Ұят

14. Ауыспалы мағыналы сөзді табыңыз.

А. Ол досына сағат сыйлады.

В. Кешке қызық кино басталды.

С. Күн салқындай бастады.

Д. Күзде жапырақтар сарғаяды.

Е. Айман оған жылы лебізін білдірді.

15.Тура мағыналы сөзді табыңыз.

А. Мөлдір су

В. Терең сай

С. Өткір көз

Д. Алтын уақыт

Е. өткір тіл

16. Синоним болмайтын сөздерді табыңыз.

А. Күш, қуат

В.Қас, жау

С.Ұстаз, шәкірт

Д.Еріту, балқыту

Е.Құрбы, құрдас

17. Мақалдардан антонимдік сөздерді табыңыз.

А. Елдестірмек- елшіден.

В. Отансыз адам-ормансыз бұлбұл.

С. Ер тарықпай , молықпайды.

Д. Аталы сөзге арсыз таласады.

Е. Жүк ауырып нар көтереді , қаза ауырып ер көтереді.

18. Жазылуы бiрдей, бiрақ мағынасы басқа сөздер.

А синонимдер

В. омонимдер

С. Көп мағыналы сөздер

Д. антонимдер

Е. зат есім

19.Ауыспалы мағыналы сөз тіркесін анықтаңыз.

А. Ескі дос

В. Ақ көйлек

С. Кең көше

Д. Жаңа дүкен

Е. Мөлдір су

20.Тура мағынада қолданылған сөз тіркесін табыңыз.

А. Биік арман

В. Жылы ниет

С. Биік ой

Д. Биік тау

Е. Жылы лебіз

21. «Қоян жүрек» фразеологизмінің синонимін табыңыз.

А. Жақсы

В. Жұмсақ

С. Кішкентай

Д. Қорқақ*

Е. Үлкен

22. Антонимі бар мақал-мәтелді табыңыз.

А. Еңбек етсең, емерсің

Б. Батыр туса – ел ырысы

С. Еңбек етсең ерінбей, тояды қарның тіленбей

Д. Мектеп – кеме, біліи – теңіз

Е. Көз – қорқақ, қол – батыр

23. Ауыспалы мағыналы сөз тіркесін анықтаңыз.

А. Ескі дос.

В. Ақ көйлек.

С. Кең көше.

Д. Жаңа дүкен.

Е. Мөлдір су.

24. Тура мағына жұмсалып тұрған сөздерді табыңыз.

А. Сөз беру

В. Сөз салу

С. Сөз жазу

Д .Сөзді бөлу

Е.Сөзге келмеу

25. «Күн» сөзімен тіркесетін ауыспалы мағынадағы сөзді көрсетіңіз.

А. Ыстық

В. Жылы

С. Алтын

Д. Салқын

Е. Сары

25.Тура мағынада қолданылған сөз тіркесін табыңыз.

А. Биік арман

В. Жылы ниет

С. Биік ой

Д. Биік тау

Е. Жылы лебіз

ІІ-нұсқа

1. Синонимнің анықтамасын табыңыз.

А. Жазылуы бірдей,мағыналары әр түрлі сөздер.

В.Мағыналары қарама-қарсы сөздер.

С. Екі буынды сөздер.

Д. Бір буынды сөздер.

Е.Жазылуы әр түрлі, мағыналары ұқсас сөздер

2.Мақал-мәтелдердің қайсысында антоним сөздер қолданылған?

А. Көз- қорқақ,қол- батыр.

В. Ел ағасыз болмас, тон жағасыз болма

С. Адассан, көппен адас.

Д. Көп адаспас, көл таусылмас.

Е. Ер барда, ел қор болмас

3.Омонимболатынсөздікөрсет

А) ою

В) секіру

С) жүгіру

Д) тұру

Е) отыру

4. Ауыспалы өткен шақты табыңыз

А. Қос жанарым тұмандатып кеткендей.

В. Асан мектепке ерте бармақ.

С. Айдын көл беті толған құс.

Д. Менің ағам – чемпион.

Е. Ол ауылға жиі баратын.

5.Тура мағынадағы сөз тіркесін көрсетіңіз.

А. Ақ жүрек

В. Суық хабар

С. Қара шаңырақ

Д. Жеңіл мінез

Е. Суық жел

6. Мағыналары бір-біріне жақын сөздердің атауын табыңыз.

А.Амоним

В.Антоним

С.Мақал-мәтелдер

Д.Қанатты сөздер

Е.Синоним

7. «Қуаныш» сөзінің антонимін табыңыз.

А. Мереке

В. Шаттық

С. Қуат

Д. Қайғы

Е. Ұят

8. «Дос» сөзінің антонимін табыңыз.

А. Қос

В. Дұшпан

С. Ағайын

Д. Бауыр

Е. Құда

9. Ауыспалы маңынада тұрған сөзді көрсетіңіз.

А. Жұмыстың ортасы

В. Көліктің дөңгелегі

С. Бұлақтың көзі

Д. Құстың қанаты

Е. Жануарлардың терісі

10.Тура мағыналы сөзді табыңыз

А. Күміс көмей

В. Күміс алқа

С. Күміс күлкі

Д. Күміс той

Е. Күміс су

11. «Ел күшті» сөздерінің синонимдік қатарын табыңыз.

А. Отан, қорқақ

В. Сымбатты, қараулы

С. Халық, әлсіз

Д. Туған жер, бай

Е. Халық, мықты

12.Антоним сөздерді көрсетіңіз.

А. Ұятсыз-көргенсіз

В.Шайқасу-шайнау

С. Үміт ету-күдер үзу

Д. Шалағай-жаңғалақ

Е. Хат-хабар

13.Сөйлемдерден омоним сөздерді табыңыз.

А. Аш жүру – денсаулыққа зиян. Қарныңаштыма?

В. Диктанттысауаттыжаз. Жазертешықты.

С. Жұмысістейді. Мен жұмысымдыбітірдім.

Д. Жазда Ыстықкөлге барамын. Маған жаз айы ұнайды.

Е. Қаладағы тіршілік қызық екен. 

14. «Терең білім» деген сөз тіркесі қандай мағынада?

А. Тура мағына

В.Омоним

С. Ауыспалы

Д. Антоним.

Е.Синоним

15. Тура мағынада берілген сөз тіркесін көрсетіңіз.

А.Терең құдық

В. Терең сезім

С.Терең білім

Д. Терең ой

Е. Биік ой

16. Мағыналы бір-біріне жақын сөздердің атауын табыңыз.

А. Омоним

В. Антоним

С. Мақал-мәтелдер

Д. Қанатты сөздер

Е. Синоним

17. Мағыналы бір-біріне қарама-қарсы сөздердің атауын табыңыз.

А. Омоним

В. Көп мағыналы

С. Фразеологизм

Д. Синоним

Е. Антоним

18. Антоним сөзі бар мақал-мәтел

А. Ақылың аз, ашуың көп болса – қор боласың.

В. Татулық – табылмас бақыт.

С. Адалдостықалтыннан да қымбат.

Д. Тілтасжарады, тасжармаса, бас жарады.

Е. Ашуың келсе, қолың тарт. 

19. Тура мағыналы сөз

А. Қара жұмыс

В. Қара қағаз

С. Қара ниет

Д. Қара көйлек

Е. Қара сөз

20. Ауыспалы мағынада тұрған сөздерді көрсетіңіз.

А. Қара бояу,қалың киім, суық су.

В. Қоңыр сиыр,көк көйлек, жасыл жапырақ.

С. Қара жүрек, күннің көзі, суық хабар.

Д. Суық жел, бет әжімі, ұлпа қар.

Е. Қалың шөп, адал ас, қара көз.

21. Артық бар синонимдік қатарды белгілеңіз.

А. Жиналыс, мәжіліс

В. Сұлу, әдемі, әсем

С. Тиімді, пайдалы, қажетті

Д. Мезгіл, уақыт, рет

Е. Күрес, арпалыс, тартыс

22. Омоним дегеніміз не?

А. Мағыналары бір-біріне қарама-қарсы сөздер.

В. Айтылуы әр түрлі, маңыналары ұқсас сөздер.

С. Дыбысталуы бір, мағыналары әр түрлі.

Д. Сөздердің белгілі бір ұғымды білдіретін мағынасы.

Е. Сөздің мағынасы ауысып, өзге мағынада қолданылуы.

23. Сөздің тура мағынасын көрсетіңіз.

А. Ол менің үлкен балам.

В. Жасың үлкен, жолың үлкен.

С. Үлкенді сыйлай білейік.

Д. Үлкен кісінің сөзін қайда қоясың?

Е. Сірә, үлкен іс қылайын деп жатқан шығар. 

24.Ауыспалы мағыналы сөзді табыңыз.

А. Ол досыңа сағат сыйлады.

В. Кешке қызық кино басталды.

С. Түн салқындай бастады.

Д. Күзде жапырақтар сарғаяды.

Е. Айман оған жылы лебізін білдірді.

25. «Үлгі» сөзінің синонимдік қатарын табыңыз.

А. Амандасу, есендесу

В. Өнеге, ғибрат

С. Мысал, есеп

Д. Қайнар,бұлақ

Е. Сұрау, білу

Дұрыс жауап кілттері

	І нұсқа	ІІ нұсқа
1	Д	Е
2	Д	А
3	Е	А
4	В	А
5	Д	Е
6	С	Е
7	А	Д
8	Д	В
9	С	С
10	Д	В
11	Е	Е
12	Д	С
13	Д	В
14	Е	С
15	А	А
16	В	Е
17	С	Е
18	В	А
19	А	В
20	Д	С
21	Д	Д
22	Е	С
23	Е	Е
24	С	Е
25	Д	С

СИНОНИМ. ОМОНИМ. АНТОНИМ.

Синоним. Омоним. Антоним.

Лексика саласы бойынша алған білімдерін еске түсіріп, пысықтайды. Ана тілінің қадір-қасиетін түсініп, оны құрметтей білуге, инабаттылыққа, салт-дәстүрді қастерлеуге тәрбиелейді. Оқушылардың тіл байлығын арттыра отырып, өз ойын еркін жеткізуге баулиды

Тақырыпты түсініп оқи білуге баулу. Тілін, сөздік қорларын дамыту арқылы сабаққа деген қызығушылығын арттыру.

Тақырыптың мазмұнын талдайды,пікірлерін дәлелдейді, тапсырмаларды орындайды .

Блум таксономиясы, мәтінмен жұмыс, деңгейлік тапсырма, топтастыру, ой толғау, INSERT, ТАСК анализ.

Флипчарт, маркерлер, портреттер, тақта, стикерлер, ноутбук

Сынып оқушыларына жағымды ахуал туғызу

«М озайка » әдісімен топқа бөлу.

Күн әлемі, көк әлемі,
Бұл суреті жас баланың.
Ақ қағазға салған өзі,
Жазылған бар сөзі.

Әрқашан күн сөнбесін,
Аспаннан бұлт төнбесін,
Қасымда болсын мамам,
Болайын мен де аман.

Айрылмас дос, айнымас дос,
Бейбіт өмір керек елге.
Отыз беске біз келсек те,
Тұрар жүрек сөз есте.

Анда солдат, мында солдат,
Халық оқтан шошынады.
Сұм соғысты, кан төгісті,
Болдырмаймыз сәби үшін.

Өлең жолдары бойынша шумақты жинақтап, орындау. Топқа бөліну.

Топтастыру әдісі арқылы

1. Мәтінді түсініп оқу, мәтінмен танысу.

2. Мәтіннен синоним, омоним, антоним сөздерді тауып, жеке-жеке топтастыр.

3. Табылған сөздерге сөйлем құрау.

1. Жеке жұмыс. Мәтінді түсініп оқу, мәтінмен танысу.

2. Жұптық жұмыс. Мәтін бойынша тапсырмалар беру. Мәтіннен синоним, омоним, антоним сөздерді тауып, жеке-жеке топтастыр.

2. Топтық жұмыс. Табылған сөздерге сөйлем құрау.

1-мәтін. Рух күші адамды жеңілмейтін етеді: жүректілік – бейнелеп айтсақ, адам ізгілігінің жанары. Жүректі адам ізгілік пен зұлымдықты көзбен көріп қана қоймай, жүрекпен де сезінеді. Ол қайғы, қасірет, адам намысын қорлау сияқтылардың жанынан енжар өте алмайды. Ер балалардың күші, шымырлығы – ізгілік дәні себілетін топырақ. Ізгілік күшті, батыл, ер жүректі болғанда ғана нәтижелі болады.

2-мәтін. Қазақтардың ақыл-ой қабілетінің зор екендігіне барған сайын көзім жете түсуде. Қандай әсем сөйлейді! Айтқысы келгеннің бәрін тез түсіндіріп, қарсыласының сөзіне де шебер тойтарыс бере біледі. Тіпті балаларының ақыл-есі де өте тез жетіледі. (В.В.Радлов)

3-мәтін. Шыншылдық – жақсының көркі. Көпті көріп, көңіл толған, өмірді мол көрген адам мәйекке тойған, уызға жарыған зерделі келеді. Ол күпілдек мақтан, даурықпа сөзді білмейді. Кенен мақтануды, өтірікті, қоспа сөзді білмейтін, адал, биік ұшатын қырандай таза адам еді. (С.Бақбергенов)

4-мәтін. Ар – адамның ең ғажайып қасиеттерінің бірі. Ар-абыройын таза сақтауға адам өзін-өзі үйретіп, дағдыландыра алады. Мұны осы қазірден, мектепте оқып жүрген шағыңда істеуің керек. Кейбір балалармен дос болмақ түгіл, тіпті ойын ойнаудың өзі қиын, жиіркенішті нәрсе екенін, бәлкім, сендердің өздерің де білетін боларсыңдар. Мұндайларда ар-ұят деген болмайды. ( «Ол кім?Бұл не?»кітабынан)

«Қара жорға биі» атты жаттығу жасау

Интербелсеңді тақтадағы бейнероликтегідей жаттығулар жасайды.

Оқушыға бағыт беру арқылы жеке іс-әрекетін қадағалауға арналған тапсырма беру.

Мысалы: зұлымдық, ізгілік т.б.

С деңгейіне. 1.«Сөйлейді, жеңілмейді» етістіктеріне синонимдік қатар жаса.

2. Адам бойындағы қасиеттерді анықтайтын синонимдес сын есімдер.

В деңгейіне. 3. Адам бойындағы қасиеттерді анықтайтын синонимдес зат есімдер.

А деңгейіне. 4. Адам бойындағы қасиеттерді анықтайтын антонимдес сын есімдер. Мақал-мәтелдер арқылы дәлелде.

Топ бойынша тақырыпты жинақтау үшін тақырыпқа қатысты сұрақтарға жауап береді.

1.Қай тақырып талқыланды?

2.Тақырып бойынша негізгі ұғым.

3. Бұл мәтін мазмұнында түсініксіз сөздер мен сөз тіркестері.

Источник статьи: http://www.metod-kopilka.ru/sinonim-omonim-antonim-65384.html

«Омоним, синоним, антонимдерді қайталау» 5 сынып сабақ жоспары.

Международные дистанционные “ШКОЛЬНЫЕ ИНФОКОНКУРСЫ”

для дошкольников и учеников 1–11 классов

Оргвзнос: от 15 руб.

Тақырыбы: Омоним, синоним, антонимдерді қайталау

Іс- әрекет, мақсатқа жету әдіс- тәсілдерін таңдай білуге, өзін- өзі бағалай білуге тәрбиелеу;

Оқушының пәнге қызығышылығын арттыру, білім деген саналы көзқарастарын, танымдық, ізденімпаздық қабілеттерін қалыптастыру;

Оқушыларға деңгейлік тапсырмалар арқылы омоним, синоним, антоним сөздер туралы түсініктерін байқау, біліктілік деңгейлерін байқау.

Сабақтың түрі: қайталау

Сабақтың әдісі: қайталау, дамыта оқыту, тест, сұрақ- жауап, топтастыру.

Сабақтың көрнекілігі мен құрал-жабдықтары: компьютер, интерактивті тақта, кестелер, бағалау парақтары

І. Ұйымдастыру бөлімі.

Оқушылармен амандасу, түгендеу, сынып тазалығын қадағалау. Оқушыларды екі топқа бөлу.

Өткенді еске түсірсең,

Ешкімнің жоқ таласы

Сабақтың жүру барысы :

«Сөзден сөйлем» ойыны

ІІ. «Сиқырлы сұрақтар» ойыны

Топтар кезек- кезек сұрақтарға жауап береді

Лексика нені зерттейді?

Сөздің тура мағынасы дегеніміз не?

Ауыспалы мағына дегеніміз не?

Көп мағыналы сөздер дегеніміз не?

Омоним дегеніміз не?

Синоним дегеніміз не?

Антоним дегеніміз не?

Антоним сөздерге мысал

Синоним сөздерге мысал айт.

Омоним сөздерге мысал келтіріңдер.

Көп мағыналы сөздерге мысал жазыңдар.

ІІІ. “Кім тапқыр” ойыны

Ойынның шарты: жұмбақтар шешу.

Ерте тұрады бір қыз,

Кеш тұрады бір қыз.

Бір жансызға мінгеседі,

Үстінде ақ тақырдың із кеседі.

Оңға қарай оқысаң да бір халық,

Солға қарай оқысаң да бір халық .

Асты тігілген, үсті тігілген.

ІҮ. “Жасырынған сөздер”

Мына бос торкөздерге тиісті сөздерді қойсаңыздар, “Аяз би” ертегісінен үзінді оқи аласыздар.

Тапсырма: Үзіндінің ішінен антоним сөздерді табу.

. пен . жортқан білер.

. адам жала жауып аздырады,

. адам жол тауып оздырады.

Ү. «Сиқырлы дөңгелек» ойыны

Дөңгелекке жазылған сөздердің синонимдерін табу

Сұлу, батыр, сабырлы, ас, өң, жылдам.

ҮІ. “Адасқан сөздер” ойыны

І топ “Адасқан сөздерді” орнына қой және омонимдердің астын сызу.

1. Дейсің, қара, жағам,

2. Санды, Самат, бөле ме?

Мен, Сара, Самат, бөле ме?

ІІ топ “Адасқан әріптерді” орнына қой және омонимдердің астын сызу.

Үйге, кеш, келсем де.

ҮІІ. Сөздерге лексикалық талдау жасаңдар.

Батыр, жай, айт, жылы.

Көркем, түс, қара, бөле.

ҮІІІ. «Сөзден сөйлем» ойыны

Төмендегі сұрақтардың біріне жауап болатындай шағын мәтін жазыңдар.

Онда міндетті түрде антоним, синоним, омоним сөздер болуын ескеріңдер.

Анаңның туған күніне қандай сыйлық тартар едің?

Досыңның ерсі қылығын көрдің делік. Не істер едің?

Егер сенің қолыңа ғажайып сиқырлы таяқ түссе, қайтер едің?

Тест парақшаларына жауап береді.

1. Синонимі бар сөйлемді табыңыз.

А) Даңқ үшін, думан үшін қызмет етпе.

Ә) Біреуді мұқату, кеміту дұрыс емес.

Б) Сапардың аярлығы Сағиланы жирендірді.

2. Омоним болатын сөз қайсысы, көрсетіңіз.

3. Антоним сөздерді табыңыз.

4. Синоним сөздерді көрсетіңіз.

5. Омоним бола алатын сөзді табыңыз.

6. Антонимді табыңыз.

7. Ауыспалы мағыналы сөзді тап.

8. Ауыспалы мағыналы сөзді тап.

9. Белгілі бір тілдегі сөздердің жиынтығы қалай аталады.

10. Омоним дегеніміз не?

А) Мағыналары қарама — қарсы сөздер.

Ә) Мағыналары жақын, бірақ әртүрлі дыбысталып, жазылатын сөздер.

Б) Біркелкі дыбысталып айтылатын, бірақ мағынасы басқа-басқа сөздер тобы.

Синоним, антоним, омонимсөздері бар мақал-мәтелдер мен жұмбақтар жазып келу.

Выберите книгу со скидкой:

ОГЭ. География. Новый полный справочник для подготовки к ОГЭ

Математика. Новый полный справочник школьника для подготовки к ЕГЭ

Дошкольная педагогика с основами методик воспитания и обучения. Учебник для вузов. Стандарт третьего поколения. 2-е изд.

Считаю и решаю: для детей 5-6 лет. Ч. 1, 2-е изд., испр. и перераб.

Начинаю считать: для детей 4-5 лет. Ч. 1, 2-е изд., испр. и перераб.

Считаю и решаю: для детей 5-6 лет. Ч. 2, 2-е изд., испр. и перераб.

Пишу буквы: для детей 5-6 лет. Ч. 2. 2-е изд, испр. и перераб.

Русско-английский словарик в картинках для начальной школы

ОГЭ. Литература. Новый полный справочник для подготовки к ОГЭ

ЕГЭ. Английский язык. Новый полный справочник для подготовки к ЕГЭ

Рисуем по клеточкам и точкам

ЕГЭ. Информатика. Новый полный справочник для подготовки к ЕГЭ

БОЛЕЕ 58 000 КНИГ И ШИРОКИЙ ВЫБОР КАНЦТОВАРОВ! ИНФОЛАВКА

Инфолавка — книжный магазин для педагогов и родителей от проекта «Инфоурок»

VI Международный дистанционный конкурс «Старт»

• 16 предметов
• Для учеников 1-11 классов и дошкольников
• Наградные и подарки

Номер материала: ДВ-152960

Добавляйте авторские материалы и получите призы от Инфоурок

Еженедельный призовой фонд 100 000 Р

Не нашли то что искали?

Вам будут интересны эти курсы:

Оставьте свой комментарий

Ответственность за разрешение любых спорных моментов, касающихся самих материалов и их содержания, берут на себя пользователи, разместившие материал на сайте. Однако редакция сайта готова оказать всяческую поддержку в решении любых вопросов, связанных с работой и содержанием сайта. Если Вы заметили, что на данном сайте незаконно используются материалы, сообщите об этом администрации сайта через форму обратной связи.

Все материалы, размещенные на сайте, созданы авторами сайта либо размещены пользователями сайта и представлены на сайте исключительно для ознакомления. Авторские права на материалы принадлежат их законным авторам. Частичное или полное копирование материалов сайта без письменного разрешения администрации сайта запрещено! Мнение редакции может не совпадать с точкой зрения авторов.

Источник статьи: http://infourok.ru/omonim-sinonim-antonimderdi-aytalau-sinip-saba-zhospari-579439.html

Самостоятельная работа по теме «Синонимы, антонимы, омонимы»

1 вариант

1. Найди и соедини линиями синонимы.

липкий шофёр

говорить краснеть

водитель болтать

красный клейкий

2. Составь и запиши предложение с любой парой синонимов.

__________________________________________________________________________

3. Найди и соедини линиями антонимы.

подъём спуск

храбрость плакать

смеяться трусость

крик кричать

4. Составь и запиши предложение с любой парой антонимов.

__________________________________________________________________________

5. Подбери и запиши к каждому слову синоним из орфографического словаря.

дети – ___________________ азбука – _______________________

узор – ___________________ воин – ________________________

6. Подчеркни слова из скобок, которые не являются синонимами к выделенным

словам.

Красивый (прекрасный, сказочный, пригожий).

Поучение (наставление, наказание, назидание).

7. Подбери и запиши к каждому слову антоним из орфографического словаря.

белый – ___________________ до свидания – ________________

завтрак – ___________________ юг – ________________________

8. Прочитай.

Мы сражаться стали,

В ход пустили шашки,

Шашки не из стали,

Мы играли в шашки.

Подчеркни в предложении омонимы. Объясни, что обозначают эти слова.

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

9. Прочитай. Вставь в предложения подходящие по смыслу слова из слов для справок.

1. ________________ – это зверёк. ________________ – проявление нежного чувства.

2. ________________ – это пенка на молоке и название птицы. 3. _______________ –

это повар на корабле и вихор на голове. 4. ________________ – это вид спорта и

название стрижки. 5. ______________ – это огородное растение и оружие для

стрельбы. 6. ______________ – это родник и инструмент для отпирания двери.

Слова для справок: кок, ласка, лук, пеночка, ключ, бокс.

Самостоятельная работа по теме «Синонимы, антонимы, омонимы»

2 вариант

1. Найди и соедини линиями синонимы.

сиреневый учтивый

сторожить лиловый

вежливый охранять

белый белеть

2. Составь и запиши предложение с любой парой синонимов.

__________________________________________________________________________

3. Найди и соедини линиями антонимы.

восток поздний

безделье запад

ранний труд

бег бежать

4. Составь и запиши предложение с любой парой антонимов.

__________________________________________________________________________

5. Подбери и запиши к каждому слову синоним из орфографического словаря.

скоро – ___________________ друг – _______________________

луна – ___________________ путь – ________________________

6. Подчеркни слова из скобок, которые не являются синонимами к выделенным

словам.

Душистый (пахучий, ароматный, душевный).

Думать (размышлять, объяснять, мыслить).

7. Подбери и запиши к каждому слову антоним из орфографического словаря.

плохо – ___________________ прежде – ______________________

завтрак – ___________________ запад – ________________________

8. Прочитай.

Мы сражаться стали,

В ход пустили шашки,

Шашки не из стали,

Мы играли в шашки.

Подчеркни в предложении омонимы. Объясни, что обозначают эти слова.

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

9. Прочитай. Вставь в предложения подходящие по смыслу слова из слов для справок.

1. Тракторный ____________ и __________ для часов. 2. Осенний ___________ и на

небе ___________. 3. Город _______________ , а дедушка ________________. 4.

Молоток_____________ , а пух ______________. 5. Волос _____________ , а карандаш

______________. 6. В руках ______________ , а на голове русая ________________.

Слова для справок: месяц, завод, коса, тяжёлый, лёгкий, древний, старый, каштановый,

коричневый.