Синоним бойынша тапсырмалар

   Күні: 19.10.2015

Cыныбы: 5 «а» , «ә»

 Сабақтың
тақырыбы:  Синонимдер

 Сабақтың
мақсаты:

1.     
Білімділік:
Оқушылардың синонимдер туралы лингвистикалық білімдерін кеңейту, қосымша
тапсырмалар мен жаттығу жұмыстары арқылы бекіту.

2.Тәрбиелік:
Оқушыларды адамгершілікке, ізгілікке баулу, ана тілді сүюге, отанды қорғауға
тәрбиелеу.

2.     
Дамытушылық:
Оқушылардың лингвистикалық дүниетанымдарын кеңейту, көркем әрі сауатты жазуға
дағдыландыру.

Сабақтың типі: Жаңа
сабақ 

Сабақтың түрі:
дәстүрлі сабақ

Сабақтың
әдіс-тәсілі: түсіндіру, сұрақ-жауап, жаттығу, өзіндік ой қорыту.

Сабақтың
көрнекілігі: кесте, сызба, карточкалар

Пәнаралық байланыс:
орыс тілі

І. Ұйымдастыру кезеңі:	ІІ.Үй  тапсырмасын сұрау
1.Оқушылармен сәлемдесу 2.Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару. 3.Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.	69-жаттығу. Омонимдерге мысалдар жазу. Сұрақ –жауап: 1.Омонимдер  дегеніміз  не? 2.Көп  мағыналы сөзбен омонимнің айырмашылығы? 3.Мысалдар келтіру.

ІІІ.. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

СИНОНИМДЕР

Ерте,ерте, ертеде
Лексика деген ауыл болыпты. Сол ауылда Синоним деген бай болыпты.
Оның балалары өте көп болыпты.Бай отбасымен өте тату-тәтті өмір сүріпті.Олардың
татулығы сондай,тіпті,балаларының барлығы бірігіп бір үйде тұрыпты.Бай
баларының аттарын Күшті,Мықты,Қайратты,Қажырлы,Әлді Қарулы,
Сұлу,Әдемі,Әсем, Көркем деп атапты.Бұл сөздердің мағынасы бір-біріне
ұқсас екен,бәлкім,олар сол себепті тату шығар.Олай болса сергіту сәтін «Тату
сөздер»деп атап, біз де бір үйде тұратын тату сөздерге айналайық.

           Мағыналары  бір – біріне  жақын,
бірақ  әр  түрлі  дыбысталып  айтылатын  сөздер  тобы  синонимдер 
деп  аталады.

1)      Сөздің  дыбысталуындаөзгешелік  болуы  керек;

2)      Сөздер  бір  ғана  ұғымды  білдіруі  керек;

3)      Сөздер  бір  ғана  сөз  табына  қатысты  болуы  керек.

Бұған  қосымша  синонимдер 
мәтінде  бірін – бірі  алмастырған  жағдайда  бір  ғана  сөйлем  мүшесінің 
қызметін  атқарады. Мысалы: са,тағам, дәм,  ауқат  дегендер  бір  ғана 
синонимдес  сөздер. Дыбысталуы  әр  басқа  болғанымен, беретін  ұғымы- адам 
баласының  жейтін  қоректік  заты.

Қазақ  тілі – синонимге  өте 
бай тіл.  Синонимдік  қатарлар  әр  сөз  табының  құрамында  кездеседі.

Мысалы:

№	Сөз  таптары	Мысалдар.	Мысалдар
1	Зат есім	Ас,тамақ,дәм, тағам,ауқат Өң,түр,түс,келбет,пішін,ажар, көрік,кескін,рең, дидар,,шырай	Қонақтарға  арналған  ас  өте   дәмді  болдды. Асанға қарасам көркіне көз тоймайды.
2	Сын есім:	Салмақты сабырлы, байыпты, ұстамды.	Асанның мінезі салмақты.
3	Етістік	Амандасу, сәлемдесу, есендесу,қал жағдай сұрау,	Оқушылар апаймен сәлемдесті.
4	Үстеу	Тез,жылдам, шыпшаң,лезде,	Асан үйіне лезде барып келді.

ІV. Жаңа тақырып  бойынша  түсінік 
тексеру: синонимін табу.

1.      
Сурет бойынша жұмыс. «Кім тапқыр?» ойыны.

Бұл кім? Ұстаз, мұғалім, оқытушы	Адам, кісі. жан, пенде	Сәби,нәресте, шақалақ, бөпе , бөбек, бала, перзент	Тамақ, ас, тағам, дәм	Қуану, шаттану, мәз болу	Өкіну, опық жеу, бармағын тістеу

Сұрақтар:

1.      
адам-кісі ,

2.      
ел- халық ,

3.      
алыс-қашық,

4.      
әдейі-  қасақана

5.      
үлкен-зор

6.      
надан-топас

7.      
нану-сену

8.      
жара-жарақат

9.      
ағын-ағыс

10.   
ық-ықтасын

11.   
қап-қапшық

12.   
келін-келіншек

13.   
ас –тамақ,
дәм,тағам,ауқат,

14.   
көмек-жәрдем

15.   
құрдас-теңдес

16.   
таяныш-сүйеніш

17.   
жұмыртқа- тұқым

18.   
қысқашшымшуыр,кемпірауыз

19.   
кескін-пішін,бейне,мүсін

20.   
қайғылы-уайымды, мұңды,
қасіретті, қапалы.

21.   
Айту-жеткізі,сөйлеу,
хабарлау.

22.   
Шапшаң-тез,жедел,жылдам,лезде. 

23.   
«Туысқан» сөзі /Туыс, тума, ағайын, туған — туыс, жекжат — жұрағат,
жамағайын/

24.   
«Данышпан» сөзі /Ұлы, дана, ғұлама, ойшыл, білімдар, оқымысты, данагөй/

25.   
«Азайту» сөзі /Алу, кеміту, шегеру, қысқарту/

V
.Жаңа сабақты бекіту:

Оқулықпен жұмыс.

70 — жаттығу. Қазақ тілінің
синонимдер сөздігін пайдаланып, әр синонимдер сыңарларын бір вагон деп есептеп,
синоним қатарларынан пойыз жасаңдар. Содан кейін сол пойызда неше вагон
болғанын айтыңдар.

Бағалы   Құнды … Қымбат … Семіру Жуандау Майлану Тойыну қоңдану Халық Жұрт Көпшілік

сағат, көйлек, етік, ат,

71 — жаттығу. Мәтінді оқып шығып, ондағы ғажап, шақ,
қараулық, уәде, айла, жан сөздерінің синожб нимдерін табыңдар.

Ғажап Шақ Қараулық Уәде Айла Жан

ғажайып, керемет, керім, таңғажайып; кезінде, уақытында; әділетсіздік; уағда, серт, ант; амал, тәсіл; адам, кісі, пенде.

                                                                    
VІ Сабақты  қорыту: 

1.      
Бағалау

2.      
Үйге  тапсырма:

1 Синоним  туралы  түсінік

2.Ар – намыс  туралы  білетін қанатты  сөздерді,  мақал   мәтелдерді
жазу

Сабақтың тақырыбы: Синоним сөздер

Сабақтың мақсаты:

а) білімділік — алдыңғы сабақтарда өткендерді еске түсіріп, қайталау арқылы, жаңа сабақты меңгерту. Синоним туралы түсінік беру.

ә) дамытушылық – жеке тұлғаның ой-қабілетіне әсер ету арқылы оқушылардың жекелей, топпен жұмыс жасау әрекеттерін дамыту.

б) тәрбиелік – мәдениетті сөйлеуге, инабаттылыққа, ізденімпаздылыққа тәрбиелеу.

ойлауға және жүйелі сөйлеу білуге баулу.тәрбиелеу,

Сабақтың әдісі: ойын арқылы оқыту технологиясы

Сабақтың түрі: іздендіру сабағы

Көрнекілігі: интерактивті тақта, суреттер, таблица.

Сабақтың ұраны:

Өзің ойлан, өзің тап, өзің ізден,

Деген ақыл оқимын көзіңізден.

Қ.Мырза-Әлі

Күтілетін нәтиже:

Оқушылар синонимдерді меңгереді

Синоним сөздерді пайдалана отырып сөйлем құрастырады

Сабақтың өту барысы:

Ұйымдастыру кезеңі.

Үй тапсырмасын тексеру.

— Лексика деген не, қай тілден шыққан?

— Сөздің мағыналарына нелер жатады?

— Антоним дегеніміз не?

— Антоним қай сөз таптарынан болады?

Жаңа сабақтың шартын түсіндіру

• Балалар, бүгінгі біздің сабағымыз жеті бөлімнен тұрады. Мына жерде жеті тор бар. Әрбір бөлімді өткен сайын бір тордан ашып отырамыз. Тапсырмалардың барлығын орындасақ, сабақ соңында тақырыбымыз шығады.

с

и

н

о

н

и

м

1) Слайд: Мәтелдерді оқып, мағынасы жақын сөздерді табу.

1) Жалқаудың жаны тәтті

2) Еріншектің ертеңі бітпес.

3) Өз елің – алтын бесік.

4) Отан – оттан да ыстық.

5) Ерлік пен бірлік егіз.

6) Ырыс алды ынтымақ.

2) слайд: Сөйлемдердің ішінен мағыналас сөздерді теріп жазу.

1) Орман аңдары да қысқы азықтарын жинайды. Адамдар үй жануарларына қысқы тамақты жазда жинайды. (азық, тамақ)

2) Мұрат адал, шыншыл бала. (адал, шыншыл)

3) Бұлақтың суы мөп-мөлдір. Қыста ауа тұп-тұнық болады. (мөп-мөлдір, тұп-тұнық)

4) Бір аптада жеті күн бар.Бір жұма бойы күн салқын болды. (жеті күн, апта)

5) «Наурыз мейрамы» мұсылмандардың Жаңа жылы. 8 Наурыз – аналар мерекесі. (мейрам, мереке)

3) слайд: Суретке қарап, мағыналас сөздерді қолданып, сөз тіркесін құрастыру.

Қыз

Ұл

әдемі, сұлу, көркем дарынды, қабілетті

4) слайд: «Ғажайып алма ағашы» ойыны.

Алмада жазылған сөздерге мағыналас сөздерді тауып жазу.

Қалың, мол, биік, дәмді, жылдам, аспан.

5) слайд: «Кім тапқыр?» ойыны. Берілген сұрақтарға жауап беріп, сөйлемдегі асты сызылған сөзге мағыналас сөз табу.

1) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік нышандарын атаңдар? (рәміздер)

2) Елбасы деген сөздің орнына тағы қандай сөзді қолдануға болады? (президент)

3) Сендерге ең жақын адам кім? (ата-ана, әке-шеше)

6) слайд: Жұмбақ шешу.

1) Бір ағашта бес тармақ, Бес тармақта бес жаңғақ. (саусақ, тырнақ)

2) Ерте тұрады, Жар шақырады. ( әтеш)

7) слайд: Мақалды оқу және асты сызылған сөзге мағыналас сөзді табу.

1) Жалқаудың екі досы бар. Бірі – ұйқы. Бірі – күлкі.

1. Әдепті бала – арлы бала,

Әдепсіз бала – сорлы бала.

Балалар тордың барлық көздері ашылды. Енді бетіндегі суреттердің бірінші әріптерінен сөз құрастырып, сабағымыздың тақырыбын білеміз. Жазылуы әртүрлі, мағыналары жақын сөздерді синоним сөздер дейміз.

Кітаппен жұмыс.

Жаттығу жұмысын орындау.Берілген сөздерді дәптерлеріңе көшіріп, сөйлем құрастырыңдар.

слайд: Шағын тест.

1) Синонимдерді анықтаңыз.

А) Жаман – нашар. В) Үлкен – кіші. С) Қайратты – күшті.

2) «Әдемі» сөзінің синонимін анықтаңыз.

А) Жаман. В) Үлкен. С) Сұлу.

3) Синонимнің анықтамасын көрсетіңіз.

А) Мағыналары жақын сөздер.

В) Мағыналары бір-біріне қарама-қарсы сөздер.

С) Жазылуы бірдей, бірақ мағыналары басқа сөздер.

4) «Сұлу», «көркем», «әдемі» қандай сөздер?

А) Антоним сөздер. В) Омоним сөздер. С) Синоним сөздер.

5) Синонимдік қатарды көрсетіңіз.

А) Мұғалім – ұстаз.

В) Биік – аласа. С) Ерте — кеш.

6) Мағыналары жақын сөздер қалай аталатынын көрсетіңіз.

А) Антоним. В) Омоним.

С) Синоним.

Қорытындылау. Бағалау

Үйге тапсырма: Ережені жаттау, мәтінді оқу.

Материал жайлы қысқаша түсінік:

Сабақтың мақсаты:
1. Білімділік: Омоним, синоним, антонимдер туралы түсініктерін тексеру, өткен тақырыптарға мысалдар келтіру.
2. Дамытушылық: Өзіндік жұмыс түрлерін орындату арқылы ой — өрістерін кеңейту, шығармашылық тапсырмалар арқылы сөйлеу тілдерін дамыту, шығармашылық қабілетін жетілдіру.
3. Тәрбиелік: Мақал — мәтелдерді орынды қолдана алып, оның тәрбиелік мазмұнын ұғынуға тәрбиелеу
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың әдістері: сұрақ — жауап, баяндау, талдау.
Пәнаралық байланыс: Әдебиет

Төмендегі Сабақ жоспары толық нұсқасы емес, тек сізге танысу үшін көрсетілген, сайтқа жарияланған документтен айырмашылығы болуы мүмкін. Жүктеу үшін осы беттің төменгі жағындағы жүктеу деген жазуды басу керек

Синонимдер

Мектеп: «№2 Қабанбай орта мектебі мектеп жасына дейінгі шағын орталығы бар» мемлекеттік мекемесі
Сабақ: № 19	Пәні: қазақ тілі
Күні: 14.10.2016 жыл	Мұғалім есімі: Турысбекова М.К.
Сынып : 5«Б»	Қатысқандар саны	Қатыспағандар саны
Сабақтың тақырыбы	Синонимдер
Сабақ негізделген оқу мақсаты	Синоним туралы білімдері артады. Сөздердің мағынасын ажырата біледі.
Оқу нәтижелері	Барлық оқушылар Мағынасы жуық сөздерді біледі.
Оқушылардың басым бөлігі Синонимдерді қатыстырып сөйлем құрай алады. Мәтінен синонимдерді таба алады.
Кейбір оқушылар Синоним сөздерді қолданып, шығармашылық жұмыстар орындай алады.
Алдыңғы оқу	Мағыналары жуық сөздер
Жоспар
Жоспарланған уақыт	Жоспарланған  жаттығулар	Ресурстар
Басталуы 8 мин.	Ұйымдастыру уақыты Амандасу, сабаққа назарларын аудару.  Топқа бөлу, топ басшысын сайлау. 1-топ: «Білімділер» 2-топ: «Ойлылар» 3-топ: «Тапқырлар» 4-топ: «Алғырлар» Психологиялық ахуал қалыптастыру. «Жан жылуы». Қолддарынан ұстап  бір-біріне төмендегі сөздерді хормен айтады. Мен  сенен  жылу аламын  (бір-біріне қарап, қолдарын созады) Жүрегіме саламын (қолдарын жүрегіне қояды) Достарыма сыйлап, сәттілік тілеймін  (қолдарын жан-жаққа сермейді) Үй тапсырмасын тексеру. Үйге берілген тапсырманың орындалу барысын тексеру. Өткен сабақты пысықтау. «Шашу» ойыны. Ойын шарты: Ойынға 5-6 оқушы қатысады.Әрбір конфет қағазына сұрақтар жазылады. Қағаздарды жерге шашып тастаймыз.Ойынға шыққан оқушылар қағаздарды алып, сұрақтарға жауап береді. Сұрақтар: — Лексика деген не? — Көп мағыналы сөздердің ережесін айт. — Омоним дегеніміз не? — «Көз» деген сөздің көп мағыналы екенін мысалдармен дәлелде. — «Аяқ» сөзін ауыспалы мағына болатындай сөз тіркестерін құра. — «Күл» сөзін қолданып, әрі зат есім, әрі етістік болатындай сөз тіркесін құра.	1. 5-сынып Қазақ тілі Авторлары: Г.Қасымова Ж.Дәулетбекова Алматы: «Атамұра» 2015 жыл 2. Е-Кітапхана 4364 3. Слайдтар
Ортасы 30 мин.	Жаңа сабақ Қызығушылықты ояту «Тату сөздер» ертегі Ерте, ерте, ертеде Лексика деген ауыл болыпты. Сол ауылда Синоним деген бай болыпты, Оның балалары өте көп екен. Бай отбасымен өте тату — тәтті өмір сүріпті. Олардың татулығы сондай, тіпті балаларының барлығы бір үйде тұрыпты. сол байдың 5 ұлына және 5 қызына мағынасы ұқсас сөздерден ат қояйық. (Күшті, Мықты, Қайратты, Қажырлы, Әлді, Сұлу, Әдемі, Әсем, Көркем, Ару) Мағынаны тану Кім? Не? Қандай? Не істеу? деген сұрақтарға жауап беретін қастерлі, күту, тез арада, мұғалім, жуықта, қадірлі, тоқтау, ұстаз, кідіру, таяуда, оқытушы, құрметті, аялдау, жақында, педагог, қадірменді деген мағыналы сөздерді табу арқылы оқушылар жаңа сабақтың ережесін өздері айтады. Мағыналары бір біріне жақын, әртүрлі дыбысталып айтылатын сөздер тобын синонимдер дейміз. Қосымша түсінік беру.      Ерекшеліктері: Сөздің дыбысталуында өзгешелік болуы керек; Сөздер бір ғана сөз табына, бір ғана сөйлем мүшесіне қатысты болуы тиіс.  Сөздік дәптермен жұмыс..  Синоним (гр. synonymos — мағыналас, мәндес) — тұлғалары әртүрлі, мағынасы жақын сөздер. Оқулықпен жұмыс 1-топ: 72-жаттығу. Мәтіннен синоним сөздерді теріп жазады. 2-топ: 73-жаттығу. Мәтіннен синоним сөздерді теріп жазады. 3-топ: 76-жаттығу. Пенде сөзінің синонимдерін теріп жазады. 4-топ: 77-жаттығу. Мәтіннен синоним сөздерді теріп жазады. Сергіту сәті Тапсырмалармен жұмыс. 1-топ:  Асты сызылған сөздерді синонимдерімен ауыстырыңдар. Ұлан бүгін құлқын сәріден оянды.                          мәз болды Оны атасы бірден ұқты.                                            тез Апыл-ғұпыл шайларын ішіп, жолға шықты.          ерте Бұған бүкіл сынып қуанды.                                      түсінді Жомарт біразға дейін тіл қатқан жоқ.                      қорықты Нұргүлсім бұларды әрең тыйды.                              ақылдасты Ертайдың зәресі ұшты.                                              үндемеді Балалар жиналыс туралы кеңесті.                            тоқтатты 2-топ:                           Синонимдерді сәйкестендір. Ықылас                                 байсалды, байыпты, сабырлы,                                                          ұстамды, салмақты. Алыс                                     әсем, әдемі, келбетті, кескінді,                                                  көрікті, ажарлы. Шыдамды                             қашық, қиыр, шет, ұзақ, жырақ, ит                                                              өлген жер. Сұлу                                      ынта, зейін, ниет, пейіл, көңіл, зауық,                                                  ілтипат. Бет                                         қарға адым жер, таяқ тастам жер, көз                                                  көрім жер. Жақын                                   келбет, жүз, әлпет, дидар, рең, көрік,                                                 шырай. Жылдам                                сәлемдесу, есендесу. Амандасу                              тез, шапшаң, лезде. 3-топ: Графикалық диктант Синоним сөздердің екі сыңарын табу.  адам байлық әлем әуелі мықт                         күшті      жаһан      алдымен      қазына       пенде 4-топ:  Тест жұмысы. 1. Синоним дегеніміз – А) Айтылуы мен жазылуы бірдей сөздер В) Мағыналары қарама — қарсы сөздер С) Жазылуы әр түрлі, мағыналары бір — біріне жуық сөздер 2. «Даңқ» сөзінің синонимін тап. А) Мықты          В) Атақ         С) Дәулет 3. «Қадірлі, құрметті, қадірменді» синонимдік қатары қай сөз табына жатады? А) Сын есім        В) Зат есім            С) Үстеу 4. «Адам» сөзінің синонимін тап. А) Шәкірт           В) Дос          С) Кісі 5. Синонимдік қатардың дұрысын тап. А) Күлу, сықылықтау, жылау        В) Зат, мүлік, нәрсе, бұйым     С) Көне, жаңа, ескі Ойын. «Кімнің пойызы ұзын?»        Оқушылар синоним сөздерден пойыздың вагондарын құрастырады. Мысалы: «Данышпан» сөзі  (Ұлы  — дана — ғұлама — ойшыл — білімдар — оқымысты — данагөй) 1-топ: «Ата» 2-топ: «Бала» 3-топ:  «Бет» 4-топ: «Бұрыннан»
Аяқталуы  7 мин.	Сабақты қорыту Е-Кітапханамен жұмыс Үй тапсырмасы Синонимдер туралы түсінік 80-жаттығу Бағалау № Оқушының аты-жөні Топ басшысының бағасы Мұғалімнің бағалауы Қорытынды баға Кері байланыс Сіздерге ұнаған жағымды әсерін жазыңыздар. Сіздерге түсініксіз, жағымсыз әсерін жазыңыздар. Білетін және білуге қызықтыратын мәселе туралы ұсыныстар мен сұрақтар жазыңыздар.
Қосымша ақпарат
Саралау — Сіз қосымша көмек көрсетуді қалай жоспарлайсыз?	Бағалау — оқушылардың үйренгенін тексеруді қалай жоспарлайыз?	Пәнаралық байланыс Қауіпсіздік және еңбекті қорғау ережелері АКТ-мен байланыс құндылығы байланысы
Оқушылардың қолындағы бағдаршамдары арқылы оларға көмек көрсету.	Сабаққа ынталы қатысып отырғандарын бағалаймын.	Әдебиет сабағымен байланысты.
Рефлексия Сабақтың оқу мақсаты шынайы ма? Бүгін оқушылар не білді? Сыныптағы ахуал қандай болды? Мен орындаған саралау шаралары тиімді болды ма? Мен бүкіл уақыт ішінде үлгердім бе? Мен өз жоспарыма қандай түзетулер енгіздім және неліктен?	Төмендегі ұяшыққа сабақ туралы өз пікірлеріңізді жазыңыз. Сол ұяшықтағы Сіздің сабақтың  тақырыбына сәйкес келетін сұрақтарға жауап беріңіз.
Қорытынды бағамдау
Қандай екі нәрсе табысты болды? (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз) 1. _____________________________________________________________________________________ 2. _____________________________________________________________________________________ Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алды? (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз) 1. ____________________________________________________________________________________ 2, ____________________________________________________________________________________ Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды жетілдіруге көмектесетін не білдім? 1, ____________________________________________________________________________________     ____________________________________________________________________________________

---

СИНОНИМ. ОМОНИМ. АНТОНИМ.

Синоним. Омоним. Антоним.

Лексика саласы бойынша алған білімдерін еске түсіріп, пысықтайды. Ана тілінің қадір-қасиетін түсініп, оны құрметтей білуге, инабаттылыққа, салт-дәстүрді қастерлеуге тәрбиелейді. Оқушылардың тіл байлығын арттыра отырып, өз ойын еркін жеткізуге баулиды

Тақырыпты түсініп оқи білуге баулу. Тілін, сөздік қорларын дамыту арқылы сабаққа деген қызығушылығын арттыру.

Тақырыптың мазмұнын талдайды,пікірлерін дәлелдейді, тапсырмаларды орындайды .

Блум таксономиясы, мәтінмен жұмыс, деңгейлік тапсырма, топтастыру, ой толғау, INSERT, ТАСК анализ.

Флипчарт, маркерлер, портреттер, тақта, стикерлер, ноутбук

Сынып оқушыларына жағымды ахуал туғызу

«М озайка » әдісімен топқа бөлу.

Күн әлемі, көк әлемі,
Бұл суреті жас баланың.
Ақ қағазға салған өзі,
Жазылған бар сөзі.

Әрқашан күн сөнбесін,
Аспаннан бұлт төнбесін,
Қасымда болсын мамам,
Болайын мен де аман.

Айрылмас дос, айнымас дос,
Бейбіт өмір керек елге.
Отыз беске біз келсек те,
Тұрар жүрек сөз есте.

Анда солдат, мында солдат,
Халық оқтан шошынады.
Сұм соғысты, кан төгісті,
Болдырмаймыз сәби үшін.

Өлең жолдары бойынша шумақты жинақтап, орындау. Топқа бөліну.

Топтастыру әдісі арқылы

1. Мәтінді түсініп оқу, мәтінмен танысу.

2. Мәтіннен синоним, омоним, антоним сөздерді тауып, жеке-жеке топтастыр.

3. Табылған сөздерге сөйлем құрау.

1. Жеке жұмыс. Мәтінді түсініп оқу, мәтінмен танысу.

2. Жұптық жұмыс. Мәтін бойынша тапсырмалар беру. Мәтіннен синоним, омоним, антоним сөздерді тауып, жеке-жеке топтастыр.

2. Топтық жұмыс. Табылған сөздерге сөйлем құрау.

1-мәтін. Рух күші адамды жеңілмейтін етеді: жүректілік – бейнелеп айтсақ, адам ізгілігінің жанары. Жүректі адам ізгілік пен зұлымдықты көзбен көріп қана қоймай, жүрекпен де сезінеді. Ол қайғы, қасірет, адам намысын қорлау сияқтылардың жанынан енжар өте алмайды. Ер балалардың күші, шымырлығы – ізгілік дәні себілетін топырақ. Ізгілік күшті, батыл, ер жүректі болғанда ғана нәтижелі болады.

2-мәтін. Қазақтардың ақыл-ой қабілетінің зор екендігіне барған сайын көзім жете түсуде. Қандай әсем сөйлейді! Айтқысы келгеннің бәрін тез түсіндіріп, қарсыласының сөзіне де шебер тойтарыс бере біледі. Тіпті балаларының ақыл-есі де өте тез жетіледі. (В.В.Радлов)

3-мәтін. Шыншылдық – жақсының көркі. Көпті көріп, көңіл толған, өмірді мол көрген адам мәйекке тойған, уызға жарыған зерделі келеді. Ол күпілдек мақтан, даурықпа сөзді білмейді. Кенен мақтануды, өтірікті, қоспа сөзді білмейтін, адал, биік ұшатын қырандай таза адам еді. (С.Бақбергенов)

4-мәтін. Ар – адамның ең ғажайып қасиеттерінің бірі. Ар-абыройын таза сақтауға адам өзін-өзі үйретіп, дағдыландыра алады. Мұны осы қазірден, мектепте оқып жүрген шағыңда істеуің керек. Кейбір балалармен дос болмақ түгіл, тіпті ойын ойнаудың өзі қиын, жиіркенішті нәрсе екенін, бәлкім, сендердің өздерің де білетін боларсыңдар. Мұндайларда ар-ұят деген болмайды. ( «Ол кім?Бұл не?»кітабынан)

«Қара жорға биі» атты жаттығу жасау

Интербелсеңді тақтадағы бейнероликтегідей жаттығулар жасайды.

Оқушыға бағыт беру арқылы жеке іс-әрекетін қадағалауға арналған тапсырма беру.

Мысалы: зұлымдық, ізгілік т.б.

С деңгейіне. 1.«Сөйлейді, жеңілмейді» етістіктеріне синонимдік қатар жаса.

2. Адам бойындағы қасиеттерді анықтайтын синонимдес сын есімдер.

В деңгейіне. 3. Адам бойындағы қасиеттерді анықтайтын синонимдес зат есімдер.

А деңгейіне. 4. Адам бойындағы қасиеттерді анықтайтын антонимдес сын есімдер. Мақал-мәтелдер арқылы дәлелде.

Топ бойынша тақырыпты жинақтау үшін тақырыпқа қатысты сұрақтарға жауап береді.

1.Қай тақырып талқыланды?

2.Тақырып бойынша негізгі ұғым.

3. Бұл мәтін мазмұнында түсініксіз сөздер мен сөз тіркестері.

Источник статьи: http://www.metod-kopilka.ru/sinonim-omonim-antonim-65384.html

«Омоним, синоним, антонимдерді қайталау» 5 сынып сабақ жоспары.

Международные дистанционные “ШКОЛЬНЫЕ ИНФОКОНКУРСЫ”

для дошкольников и учеников 1–11 классов

Оргвзнос: от 15 руб.

Тақырыбы: Омоним, синоним, антонимдерді қайталау

Іс- әрекет, мақсатқа жету әдіс- тәсілдерін таңдай білуге, өзін- өзі бағалай білуге тәрбиелеу;

Оқушының пәнге қызығышылығын арттыру, білім деген саналы көзқарастарын, танымдық, ізденімпаздық қабілеттерін қалыптастыру;

Оқушыларға деңгейлік тапсырмалар арқылы омоним, синоним, антоним сөздер туралы түсініктерін байқау, біліктілік деңгейлерін байқау.

Сабақтың түрі: қайталау

Сабақтың әдісі: қайталау, дамыта оқыту, тест, сұрақ- жауап, топтастыру.

Сабақтың көрнекілігі мен құрал-жабдықтары: компьютер, интерактивті тақта, кестелер, бағалау парақтары

І. Ұйымдастыру бөлімі.

Оқушылармен амандасу, түгендеу, сынып тазалығын қадағалау. Оқушыларды екі топқа бөлу.

Өткенді еске түсірсең,

Ешкімнің жоқ таласы

Сабақтың жүру барысы :

«Сөзден сөйлем» ойыны

ІІ. «Сиқырлы сұрақтар» ойыны

Топтар кезек- кезек сұрақтарға жауап береді

Лексика нені зерттейді?

Сөздің тура мағынасы дегеніміз не?

Ауыспалы мағына дегеніміз не?

Көп мағыналы сөздер дегеніміз не?

Омоним дегеніміз не?

Синоним дегеніміз не?

Антоним дегеніміз не?

Антоним сөздерге мысал

Синоним сөздерге мысал айт.

Омоним сөздерге мысал келтіріңдер.

Көп мағыналы сөздерге мысал жазыңдар.

ІІІ. “Кім тапқыр” ойыны

Ойынның шарты: жұмбақтар шешу.

Ерте тұрады бір қыз,

Кеш тұрады бір қыз.

Бір жансызға мінгеседі,

Үстінде ақ тақырдың із кеседі.

Оңға қарай оқысаң да бір халық,

Солға қарай оқысаң да бір халық .

Асты тігілген, үсті тігілген.

ІҮ. “Жасырынған сөздер”

Мына бос торкөздерге тиісті сөздерді қойсаңыздар, “Аяз би” ертегісінен үзінді оқи аласыздар.

Тапсырма: Үзіндінің ішінен антоним сөздерді табу.

. пен . жортқан білер.

. адам жала жауып аздырады,

. адам жол тауып оздырады.

Ү. «Сиқырлы дөңгелек» ойыны

Дөңгелекке жазылған сөздердің синонимдерін табу

Сұлу, батыр, сабырлы, ас, өң, жылдам.

ҮІ. “Адасқан сөздер” ойыны

І топ “Адасқан сөздерді” орнына қой және омонимдердің астын сызу.

1. Дейсің, қара, жағам,

2. Санды, Самат, бөле ме?

Мен, Сара, Самат, бөле ме?

ІІ топ “Адасқан әріптерді” орнына қой және омонимдердің астын сызу.

Үйге, кеш, келсем де.

ҮІІ. Сөздерге лексикалық талдау жасаңдар.

Батыр, жай, айт, жылы.

Көркем, түс, қара, бөле.

ҮІІІ. «Сөзден сөйлем» ойыны

Төмендегі сұрақтардың біріне жауап болатындай шағын мәтін жазыңдар.

Онда міндетті түрде антоним, синоним, омоним сөздер болуын ескеріңдер.

Анаңның туған күніне қандай сыйлық тартар едің?

Досыңның ерсі қылығын көрдің делік. Не істер едің?

Егер сенің қолыңа ғажайып сиқырлы таяқ түссе, қайтер едің?

Тест парақшаларына жауап береді.

1. Синонимі бар сөйлемді табыңыз.

А) Даңқ үшін, думан үшін қызмет етпе.

Ә) Біреуді мұқату, кеміту дұрыс емес.

Б) Сапардың аярлығы Сағиланы жирендірді.

2. Омоним болатын сөз қайсысы, көрсетіңіз.

3. Антоним сөздерді табыңыз.

4. Синоним сөздерді көрсетіңіз.

5. Омоним бола алатын сөзді табыңыз.

6. Антонимді табыңыз.

7. Ауыспалы мағыналы сөзді тап.

8. Ауыспалы мағыналы сөзді тап.

9. Белгілі бір тілдегі сөздердің жиынтығы қалай аталады.

10. Омоним дегеніміз не?

А) Мағыналары қарама — қарсы сөздер.

Ә) Мағыналары жақын, бірақ әртүрлі дыбысталып, жазылатын сөздер.

Б) Біркелкі дыбысталып айтылатын, бірақ мағынасы басқа-басқа сөздер тобы.

Синоним, антоним, омонимсөздері бар мақал-мәтелдер мен жұмбақтар жазып келу.

Выберите книгу со скидкой:

ОГЭ. География. Новый полный справочник для подготовки к ОГЭ

Математика. Новый полный справочник школьника для подготовки к ЕГЭ

Дошкольная педагогика с основами методик воспитания и обучения. Учебник для вузов. Стандарт третьего поколения. 2-е изд.

Считаю и решаю: для детей 5-6 лет. Ч. 1, 2-е изд., испр. и перераб.

Начинаю считать: для детей 4-5 лет. Ч. 1, 2-е изд., испр. и перераб.

Считаю и решаю: для детей 5-6 лет. Ч. 2, 2-е изд., испр. и перераб.

Пишу буквы: для детей 5-6 лет. Ч. 2. 2-е изд, испр. и перераб.

Русско-английский словарик в картинках для начальной школы

ОГЭ. Литература. Новый полный справочник для подготовки к ОГЭ

ЕГЭ. Английский язык. Новый полный справочник для подготовки к ЕГЭ

Рисуем по клеточкам и точкам

ЕГЭ. Информатика. Новый полный справочник для подготовки к ЕГЭ

БОЛЕЕ 58 000 КНИГ И ШИРОКИЙ ВЫБОР КАНЦТОВАРОВ! ИНФОЛАВКА

Инфолавка — книжный магазин для педагогов и родителей от проекта «Инфоурок»

VI Международный дистанционный конкурс «Старт»

• 16 предметов
• Для учеников 1-11 классов и дошкольников
• Наградные и подарки

Номер материала: ДВ-152960

Добавляйте авторские материалы и получите призы от Инфоурок

Еженедельный призовой фонд 100 000 Р

Не нашли то что искали?

Вам будут интересны эти курсы:

Оставьте свой комментарий

Ответственность за разрешение любых спорных моментов, касающихся самих материалов и их содержания, берут на себя пользователи, разместившие материал на сайте. Однако редакция сайта готова оказать всяческую поддержку в решении любых вопросов, связанных с работой и содержанием сайта. Если Вы заметили, что на данном сайте незаконно используются материалы, сообщите об этом администрации сайта через форму обратной связи.

Все материалы, размещенные на сайте, созданы авторами сайта либо размещены пользователями сайта и представлены на сайте исключительно для ознакомления. Авторские права на материалы принадлежат их законным авторам. Частичное или полное копирование материалов сайта без письменного разрешения администрации сайта запрещено! Мнение редакции может не совпадать с точкой зрения авторов.

Источник статьи: http://infourok.ru/omonim-sinonim-antonimderdi-aytalau-sinip-saba-zhospari-579439.html

Синонимдерді анықтаңыз.
А) Жаман – нашар.
В) Үлкен – кіші.
С) Қайрат – мұрат.
D) Биік – аласа.
Е) Ерте — кеш
Дұрыс жауап:А

«Әдемі» сөзінің синонимін анықтаңыз.
А) Жаман.
В) Үлкен.
С) Сұлу.
D) Ерте.
Е) Кеш.
Дұрыс жауап:С

Синонимнің анықтамасын көрсетіңіз.
А) Мағыналары жақын сөздер.
В) Мағыналары бір-біріне қарама-қарсы сөздер.
С) Жазылуы бірдей, бірақ мағыналары басқа сөздер.
D) Заттың атын білдіретін сөздер.
Е) Заттың сынын білдіретін сөздер.
Дұрыс жауап:А

«Сұлу», «көркем», «әдемі» сөздер екенін анықтаңыз.
А) Антоним сөздер.
В) Омоним сөздер.
С) Синоним сөздер.
D) Қыстырма сөздер.
Е) Қаратпа сөздер.
Дұрыс жауап:С

Синонимдік қатарды көрсетіңіз.
А) Мұғалім – ұстаз.
В) Биік – аласа.
С) Ерте — кеш.
D) Жарық — қараңғы.
Е) Терезе — есік.
Дұрыс жауап:А

Мағыналары жақын сөздер қалай аталатынын көрсетіңіз.
А) Антоним.
В) Омоним.
С) Зат есім.
D) Синоним.
Е) Етістік.
Дұрыс жауап:D

«Красивый» сөзінің қазақша аудармасын анықтаңыз.
А) Кіші, аласа.
В) Ерте, кеш.
С) Жаман, нашар.
D) Мұғалім, ұстаз.
Е) Сұлу, әдемі.
Дұрыс жауап:Е

«Ақылшы», «кеңесші» синонимдерінің орысша аудармасын анықтаңыз.
А) Советник.
В) Умный.
С) Красивый.
D) Здоровый.
Е) Серезный.
Дұрыс жауап:А

«Шәкірт» сөзінің синонимін анықтаңыз.
А) Ұстаз.
В) Оқушы.
С) Мұғалім.
D) Кенші.
Е) Жүргізуші.
Дұрыс жауап:В

«Мұғалім» сөзінің синонимін анықтаңыз.
А) Сұлу.
В) Тамаша.
С) Көркем.
D) Оқушы.
Е) Ұстаз.
Дұрыс жауап:Е

Синоним бола алатын сөзі бар қатарды анықтаңыз.
А) Жаман, жақсы.
В) Үлкен, кіші.
С) Шәкірт, оқушы.
D) Ерте, кеш.
Е) Бүгін, ертең.
Дұрыс жауап:С

«Қайратты» сөзіне синоним бола алатын қатарды белгілеңіз.
А) Күшті, батыл.
В) Өнерлі, өнерпаз.
С) Сыпайы, мейірімді.
D) Келбетті, сымбатты.
Е) Жаман, нашар.
Дұрыс жауап:А

Синоним сөздерді анықтаңыз.
А) Зат, нәрсе, бұйым.
В) Сынып, мектеп, оқушы.
С) Қала, көше, даңғыл.
D) Астында, алдында, қасында.
Е) Жүреді, жүгіреді, келеді.
Дұрыс жауап: А

Берілген сөздің синонимін көрсетіңіз
«Уақыт».
А) Түс.
В) Ерте.
С) Мезгіл.
D) Кеше.
Е) Бүгін.
Дұрыс жауап: С

Синоним сөздерді анықтаңыз.
А) Биік, үлкен.
В) Тәуір, жақсы.
С) Кеше, бүгін.
D) Ұзын, алыс.
Е) Газет, журнал.
Дұрыс жауап: В

Қазақ тілі 5 сынып. Тақырыбы: Синонимдер

05.11.2014

11356

942

Өмірсерік Манар Нұрланқызы

---

Сабақтың мақсаты:

       Білімділік: білімділік — оқушыларды сөз мағынасына мән
беруге, сөздерді лексикалық жолмен талдай білуге үйрету.

       Дамытушылық: ойлау, пайымдау қабілеттерін дамыту, сөйлеу
шеберлігіне, ой ұшқырлығына баулу.

       Тәрбиелік:
туған тіл әрбір елдің
ұлттық мақтанышы екенін ұғындырып, келтірілген мысалдар арқылы елін, жерін,
туған тілін сүйе білуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдіс-тәсілі: түсіндіру, сұрақ-жауап, әңгімелеу.

Сабақтың көрнекілігі:  суреттер, слайд.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

а) сәлемдесу

ә) түгендеу

б) оқушылардың назарын сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

64-жаттығу. Әңгімені мәнерлеп
оқып, мазмұнын түсіндіріңдер.

         Жас, оң, көз, үй сөздерінің омонимдік мағынасын
көрсететіндей сөз тіркестерін құраңдар.

        
Әңгіме кейіпкерлері туралы кеңірек әңгімелеңдер.

ІІІ. Жаңа сабақ.

            Оқушыларға
тақырыпты ашу үшін суреттер көрсетіледі. Осы суреттегі заттарға сипаттама беру
сұралады.

Сайгүлік, саңдақ, тұлпар, дүлдүл, пырақ, күлік.       Шашасына
шаң жұқпас жүйрік ат. Айшылық жерге асқанда Аққудай ұшса ақ қарда, самғауына
сай келмес, Сайгүліктің шабуы (Т.Жароков). Осқырып таудың тағы тарланындай, не
саңдақ жылқының жүр арғымағы (А.Тоқмағамбетов). Тұлпардан тұғыр озбас шабылса
да, Оған да үкі, тұмар тағылса да (Абай). Топтан озған дүлдүлден, жұртта қалған
ит озды (Мақал). Көлге біткен құрағым, суырылып озған пырағым (Қыз Жібек).
Күңірентті ойды, қырды өңшең күлік, Арқаны дүрілдетті дүбір қылып
(І.Жансүгіров). Шапса да қанша жүйрік бедеу озар, Болмайды кім үмітті қосқан
жерде (Ақан сері).

Шеше, ана, ене, апа.          Баланы ақ сүтін емізіп
асырап-сақтаушы, мәпелеп өсіруші тұлға. Розаның шешесі орта жастан асқан,
байсалды қазақылау кісі екен (Т.Ахтанов). Анам едің, жаман сөз айтпаймын, бірақ
кімнен кім айырылмай жатыр (М.Әуезов). Папам мен мамам ұдайы селода қызмет
істеген (С.Омаров). Қашағанды қуар-ау, Жүйрік мінген боташым. Қуандырып
тұрар-ау, көкесі мен апасын (Ә.Тәжібаев).

Ер, батыр, қаһарман, жауынгер.           Қиындықтан қорықпайтын,
қайтпас қайсар, батыл да өжет адам. Ер мойнында қыл арқан шірімейді (Мақал). Ол
— батырға лайық зор тұлғалы жігіт (Ә.Сәрсенбаев). Ерлігі үшін қазақ халқының
қаһарман ұлы Хасан Мажытовқа Совет Одағының батыры атағы берілді (Ә.Жәмішев).
Жанындағы ағасы Есенгелдіге қарағанда Саржанның жауынгер жан екені бірден
білінеді (І.Есенберлин).

Синоним (гр. ‘synonymos’ — мағыналас,
мәндес) — тұлғалары әр түрлі, мағынасы жақын сөздер. Синонимдер мынадай
белгілеріне қарай топтастырылады:

—         
Сөздің
дыбысталуында өзгешелік болуы керек;

—         
Сөздер
бір ғана ұғымды білдіруі керек;

—         
Сөздер
бір ғана сөз табына қатысты болуы тиіс.

ІV. Бекіту.

          Мақал-мәтелдерді құрау.

1.      Сабырлы жетер
мұратқа, Асыққан қалар ұятқа.

2.      Туған жердей жер
болмас, Туған елдей ел болмас.

3.     
Еңбек
етпесең, елге өкпелеме,

4.      Егін екпесең, жерге өкпелеме.

70 — жаттығу. Қазақ тілінің синонимдер сөздігін
пайдаланып, әр синонимдер сыңарларын бір вагон деп есептеп, синоним
қатарларынан пойыз жасаңдар. Содан кейін сол пойызда неше вагон болғанын
айтыңдар.

1 — қатарға «Туысқан» сөзі /Туыс, тума, ағайын,
туған — туыс, жекжат — жұрағат, жамағайын/

2 — қатарға «Данышпан» сөзі /Ұлы, дана, ғұлама,
ойшыл, білімдар, оқымысты, данагөй/

3 — қатарға «Азайту» сөзі /Алу, кеміту, шегеру,
қысқарту/

           81-жаттығу. Төмендегі сөздер мен тұрақты тіркестердің синонимдерін
тауып жазыңдар.

           Өзің
қалаған 3 сөзді немесе тұрақты тіркесті қатыстырып сөйлем құраңдар.

           Синоним
сөздердің мағыналық ұқсастығы мен айырмашылығын ауызша айтыңдар.

1.     
Әсем, берік,
айғайлау, үлкен, егде.

2.     
Көзді
ашып-жұмғанша, ит өлген жер, ағаштан түйін түйген, су жүрек, жұмыртқадан жүн
қырыққан.

Сергіту
сәті. Ерте, ерте, ертеде Лексика деген ауыл болыпты. Сол ауылда Синоним
деген бай болыпты, Оның балалары өте көп екен. Бай отбасымен өте тату — тәтті
өмір сүріпті. Олардың татулығы сондай, тіпті балаларының барлығы бір үйде
тұрыпты. Олай болса сертіту сәтін «Тату сөздер» деп атап, сол байдың 5 ұлына
және 5 қызына мағынасы ұқсас сөздерден ат қояйық. (Күшті, Мықты, Қайратты,
Қажырлы, Әлді, Сұлу, Әдемі, Әсем, Көркем, Ару)

Тест

1. Синоним дегеніміз –

А) Айтылуы мен жазылуы бірдей сөздер

В) Мағыналары қарама — қарсы сөздер

С) Жазылуы әр
түрлі, мағыналары бір — біріне жуық сөздер

2. «Даңқ» сөзінің синонимін тап.

А) Мықты

В) Атақ

С) Дәулет

3. «Қадірлі, құрметті, қадірменді» синонимдік қатары қай
сөз табына

жатады?

А) Сын есім

В) Зат есім

С) Үстеу

4. «Адам» сөзінің синонимін тап.

А) Шәкірт

В) Дос

С) Кісі

5. Синонимдік қатардың дұрысын тап.

А) Күлу, сықылықтау, жылау

В) Зат, мүлік,
нәрсе, бұйым

С) Көне, жаңа, ескі

«Сәйкестендіру кестесі»
стратегиясы. Синоним
сөздерді сәйкестендіру тірек сөздер беріледі.

ертеде	азанда
алыс	баяғыда
үлкен	дәм
кішкентай	келбет
ажар	шалғай
тамақ	дәу
таңертең	биттей

V.Үйге тапсырма беру.

            84-жаттығу. Мына сөздердің синонимдерін
тауып жазыңдар. Синонимдерге сөзді де, тұрақты тіркесті де алуға болады.

VІ. Оқушы білімін бағалау.

Оқушыларды үй тапсырмасын орындауы және
сабаққа қатысуы бойынша бағалау.

Скачать материал

Полный текст материала смотрите в скачиваемом файле.
На странице приведен только фрагмент материала.

Упражнение 1

Задание. Подбери к данным существительным синонимы, используя слова для справок. Запиши по образцу.

Образец. Актер – артист

Танцовщица, доктор, метель, школьник, беда, преподаватель, режим, боец.

Слова для справок: врач, ученик, солдат, пурга, учитель, балерина,

распорядок, несчастье.

Упражнение 2

Задание. Подбери к данным существительным синонимы с шипящей на конце слова, используя слова для справок.

Друг, доктор, сила, неправда, поддержка, родник.

Слова для справок: мощь, ключ, ложь, товарищ, врач, помощь.

Упражнение 3

Задание. Выпиши синонимы — существительные парами.

Армия, ливень, буря, аромат, правда, еда, войско, жара, ураган, огонь, запах, зной, корабль, пламя, судно, пища, истина, дождь.

Упражнение 4

Задание. Замени имена существительные в данных словосочетаниях синонимами, согласуя прилагательные с существительными. Запиши по образцу, используя слова для справок.

Образец: Радостная весть – радостное известие.

Радостная весть, мощная крепость, летний зной, страшный ураган, темная туча, сильное беспокойство.

Слова для справок: жара, буря, облако, укрепление, известие, тревога.

Упражнение 5

Задание. Впиши синонимы существительные в таблицу по образцу, используя слова для справок.

ТЕМНОТА- МРАК

ТОВАРИЩ

УРАГАН

РЕБЯТА

ЗНОЙ

Слова для справок: буря, жара, дети, друг.

Упражнение 6

Задание. Впиши синонимы — существительные в таблицу по образцу, используя слова для справок.

АРМИЯ – ВОЙСКО

ЗАБОР

СУШЬ

ВЗОР

ВЬЮГА

Слова для справок: метель, ограда, засуха, ограда, взгляд.

Упражнение 7

Задание. Прочитай слова. Докажи, пользуясь словами для справок, что данные слова – синонимы.

Метель, пурга, буран — . . .

Зной, жара — . . .

Бой, сражение — . . .

Алфавит, азбука — . . .

Слова для справок: высокая температура воздуха, снежная буря, столкновение вражеских воинских частей, перечень букв в определенном порядке.

Упражнение 8

Задание. К каждому существительному подбери синоним, напиши его.

Пилот – л___________ лентяй – б____________

метель – в_____________ приятель – т__________

воин – с_____________ ученик – ш____________

флаг – з__________________ роща –з_______________

Упражнение 9

Задание. Спиши предложения парами. Найди и подпиши в предложениях каждой пары существительные – синонимы.

1. Только рассвело, а хозяйка уже отправилась на базар. В городе построили новый рынок. 2. Из-за рощи показался всадник. Навстречу нам стремительно мчался наездник. 3. На малютку сына нежно мать глядела. Спи, младенец мой прекрасный, баюшки-баю.

Упражнение 10

Задание. Спиши и подчеркни синонимы к слову дорога.

Дорогой зовут автостраду,

И тропку, бегущую рядом,

И шлях, что лежит на равнине,

И путь каравана в пустыне.

(В. Остен)

Упражнение 11

Задание. Прочитай и запиши синонимы парами. Скажи, какие из существительных не только называют предмет, но и выражают наше отношение к нему.

Лошадь, скупой, болтовня, пройдоха, псина, разговор, кляча, скряга, собака, плут.

Упражнение 12

Задание. Прочитай предложения. Выпиши из них синонимы к слову сражение.

1. Для битвы нам нужны не дубинки, а мечи булатные. 2. Я на страшный бой иду! А вы, братцы, всю ночь не спите, прислушивайтесь. 3. «Куда это ты такую рань поднялся? – говорят братья. – Отдохнул бы после побоища!» 4. Скажи-ка, дядя, ведь недаром Москва, спаленная пожаром, французу отдана? Ведь были ж схватки боевые? 5. И вот на поле грозной сечи ночная пала тень.

Упражнение 13

Задание. Спиши. Вставь подходящие по смыслу существительные.

1. Завтра молодые воины будут принимать . . . . Молодогвардейцы дали . . . сражаться до конца жизни. (присяга, обещание).

2. Землетрясение – стихийное . . . . Семью постигло большое . . . . (бедствие, несчастье).

3. Настоящее счастье в . . . для народа. В каждом . . . сноровка нужна. (дело, труд).

Упражнение 14

Задание. Прочитай. Выпиши выделенные существительные, подбери к ним синонимы, запиши парами.

1. Буря мглою небо кроет. 2. Выхожу один я на дорогу. 3. Человеку на работе воздается честь. 4. И грянул бой, Полтавский бой. 5. Не считай неприятеля овцою, считай его волком. 6. Лучше умереть, чем неправду терпеть. 7. Друг познается в беде. 8. Вдоль по улице метелица метет. В любую погоду с утра до утра по городу ходят к больным доктора. Бойцы вспоминают минувшие дни и битвы, где вместе рубились они.

Упражнение 15

Задание. Прочитай стихотворение. Спиши и подчеркни синоним к слову метель.

Улетела злая вьюга.

Принесли тепло грачи.

Побежали друг за другом

Беспокойные ручьи.

(А. Усанова)

Упражнение 16

Задание. Рассмотри картинки. Замени картинку словом, подбери к нему синоним, запиши по образцу.

Образец: врач — доктор

Рисунок 1

Упражнение 17

Задание. Прочитай. Спиши. Подчеркни близкие по значению прилагательные. К словам слабый (шум) и укромное (место) подбери близкие по значению имена прилагательные.

Робкий заяц.

Нет более трусливого животного, чем заяц. Даже при слабом шуме он пугается и убегает. Только поздним вечером или ночью боязливый зверек выходит из своего убежища. Днем он прячется в укромном уголке. Много врагов у робкого зайчишки.

Упражнение 18

Задание. Сравни между собой слова в каждой строчке. Чем они сходны по смыслу, чем отличаются? К выделенным прилагательным подбери подходящие по смыслу существительные.

1. Умный, толковый, сообразительный, смышленый, сметливый.

2. Шаловливый, озорной, проказливый, шустрый.

Упражнение 19

Задание. Прочитай слова каждой строчки. К выделенным словам именам прилагательным подбери подходящие по смыслу существительные. Напиши с ними словосочетания.

1. Неправильный, ошибочный, фальшивый, ложный.

2. Тайный, скрытный, секретный.

Упражнение 20

Задание. Спиши. К именам прилагательным подбери близкое по значению имя прилагательное и напиши его с тем же существительным.

Тихая езда — . . .

Тихий голос — . . .

Верный друг — . . .

Верный ответ — . . .

Ясное небо — . . .

Ясный ответ — . . .

Упражнение 21

Задание. Спиши. К именам прилагательным подбери близкое по значению имя прилагательное и напиши его с тем же существительным. С одним из словосочетаний составь предложение.

Свежий хлеб — . . .

Свежий ветер — . . .

Мягкая зима — . . .

Мягкий человек — . . .

Дорогой подарок — . . .

Дорогой человек — . . .

Упражнение 22

Задание. Замени одним словом, близким по значению. Запиши по образцу.

Образец: очень сильный (мороз) – трескучий (мороз)

Очень известный (писатель), очень маленькая (туфелька), очень жаркое (лето), очень неаккуратный (вид), очень худой (человек), очень густой (лес), очень холодная (вода), очень большой (завод).

Слова для справок: неряшливый, тощий, крохотный, знойный, дремучий, студеный, гигантский, знаменитый.

Упражнение 23

Задание. Прочитай название цветов и оттенков. Напиши имена прилагательные с данными в скобках именами существительными, подбирая по смыслу. Составь с ними словосочетания, изменяя, где нужно окончание прилагательных.

1. Синий, васильковый, бирюзовый, голубой, лазурный (цветы, небо).

2. Желтый, золотистый, лимонный, золотой, янтарный (песок, листья).

3. Шоколадный, коричневый, карий, кофейный, каштановый (глаза, волосы, платье)

Упражнение 24

Задание. Напиши имена прилагательные, обозначающие название цвета и его оттенков в таком порядке: 1) красный, 2) зеленый, 3) фиолетовый. С выделенными именами прилагательными составь и напиши словосочетания, изменяя, где нужно окончания прилагательных.

Сиреневый, алый, багровый, пунцовый, пурпурный, изумрудный, салатный, малахитовый, рубиновый, лиловый.