Кхаллар синоним

13 ВАРИАНТ

Болх кхочушбаран инструкци

Экзаменационни болх кхаа декъах лаьтташ бу, шена чохь 9 т1едиллар а долуш.

Нохчийн меттан экзаменационни болх кхочушбарна луш 3 сахьт 55 минот хан ю (235 минот).

1-чу декъана юкъадог1у цхьа т1едиллар. Иза ладоьг1начу текстан буха т1ехь билгалдаьхначу хаттаршна жоьпаш даларца кхочушбен жима йозанан болх бу. Тексте шозза ладуг1у.

И т1едиллар кхочушдо къаьстинчу кехата т1ехь.

2-г1а дакъа лаьтта 7 т1едилларх (2-8). 2-чу декъан кхо т1едиллар кхочушдо ешначу текстан буха т1ехь.

2-8-чуй т1едахкарийн жоьпаш д1аяздо дешан (дешнийн цхьаьнакхетаран), терахьан, терахьийн хьалха-т1аьхьаллин кепехь белхан текстехь жоп яздан билгалйинчу меттехь.

Нагахь 2-чу декъан т1едахкаршна нийса жоп ца яздинехь, цунна т1е сиз хьакхий, юххехь керла жоп д1аязде.

3-чу декъан т1едиллар кхочушдо 2-чу декъан 6-8-чуй т1едахкаршца айхьа болх беш ешначу текстан буха т1ехь.

3-чу декъан болх болош, далийначу кхаа т1едилларх (9.1, 9.2 я 9.3) цхьаъ харжа. Оцу т1едилларна, ялийначу клишех пайда а оьцуш, дуьззина йозанан жоп ло.

И т1едиллар кхочушдо къаьстинчу кехата т1ехь.

Экзаменехь бакъо ло орфографически луг1атах пайдаэца.

Т1едахкарш кхочушдеш, черновиках пайдаэца мегар ду. Белхан мах хадош, черновик т1ехь дина йозанаш лоруш дац.

Ахь кхочушдинчу т1едахкаршна яьхна ерриге а баллаш вовшахтуху.

Хьайн ма-хуьллу дукха т1едахкарш кхочушдан а, баллаш яха а хьажа.

Дала аьтто бойла!

1 дакъа

Тексте ла а дог1ий, къаьстинчу кехат т1ехь 1-ра т1едиллар кхочушде.

Цкъа хьалха т1едилларан лоьмар д1аязъе, цул т1аьхьа–йозанан болх.

1

Тексте ла а дог1ий, жима йозанан болх кхочушбе.

Хаалахь, хьо декхарийлахь ву, х1ора хаттарна дуьззина (1-2 предложеница) жоп дала.

Йозанан белхан барам 50 дашал к1езиг хила ца беза.

Нагахь ладоьг1начу текстан буха т1ехь билгалдаьхначу хаттаршна жоьпаш даларца кхочушбина йозанан болх ма-ярра схьаязйина ладоьг1на текст елахь, оцу белхан ноль баллаца мах хадабо.

Жоьпаш терахьашца билгалдаха.

Хаттарш къаьстинчу кехата т1е схьаяздан ца оьшу.

Йозанан болх кхочушбе ц1ена а, йоза къаьсташ а.

Хаттарш:

1.Цхьана хазачу б1аьстенан дийнахь Шовда стенга яханера?

2.Х1ун г1уллакхаш дора Шовдас бабина?

3.Бабас шега масех шекаран б1елиг кховдийча, муха хетара йо1ана?

4.Шовдина даима а х1ун хазахетара?

5.Йо1ана х1ун моьттура?

2 дакъа

2-8 т1едахкарийн жоьпаш хуьлу белхан текстехь жоьпана билгалйинчу меттехь д1аяздан дезаш долу терахь, терахьийн хьалха-т1аьхьалла я дош (дешнийн цхьаьнакхетар). кхочушде.

2

Синтаксически анализ.

Д1аеша текст.

(1)Цу аьхкенан дийнахь бовхачу малхо дохдина латта а, х1аваъ а кхарзлуш дара. (2)Дийнахь сарралц малхо бохбинчу асфальтан некъа т1ера, йогучу пешах санна, схьаетталора йовхо. (3)Новкъа вог1ург 1индаг1 долчухьа те1аш вог1уш тосалора. (4)Кхидолчу деношкахь санна доцуш, мелла а човхийнера йовхоно адамаш, дуькъа дацара урамаш.

Нийса грамматически бух къастийначу жоьпан вариант билгалъяккха. Д1аязъе цуьнан лоьмар.

1) малхо дохдина (1-ра предложени)

2) схьаетталора йовхо (2-г1а предложени)

3) вог1уш тосалора (3-г1а предложени)

4) дацара урамаш (4-г1а предложени)

Жоп _______________________________________________________________________

3

Пунктуационни анализ.

Оьшу сацаран хьаьркаш х1иттаде. Айхьа х1иттийначу ц1оьмалгийн терахьаш схьаязде.

Иза х1инца кхийтира шегарчу хьолан чолхаллех. Цуьнан ша-шех тешарх (1) кураллех (2) цхьа зирх а ца бисинера. Цунна сов ч1ог1а ийшира х1инца (3) масех сахьт хьалха новкъа хилла долу адам. Сохьтехь гергга мохь хьийкхира цо (4) амма хезехь стаг вацара. Эххар а (5) йиш хаьлла (6) д1атийра иза.

Жоп ________________________________________________________________________

4

Синтаксически анализ.

Предложенера нийса кхачам схьаязде.

Диллинчу доккхачу корехь хиъна 1аш волчу к1ентан коьртара месаш ловзайора махо.

Жоп ________________________________________________________________________

5

Орфографически анализ.

Билгалдаьккхина дош яздаран нийса т1еч1аг1дар далийначу жоьпан вариант билгалъяккха. Оцу жоьпан лоьмар д1аязъе.

1)1АРЖ-ЪЕЛЛА – дош сехьадоккхуш, «Ъ» шайна хьалхарчу элпех (дешдекъах) къасто мега.

2)МА-ХУЬЛЛУ –дакъалг «МА» дефисца яздо, шеца лелачу дешан орамера мукъаза аз шалхадолуш делахь.

3 КХОБ1ЕДИЪ– х1оттаман терахьдешнаш цхьаьна яздо.

4)ЭША-Ц– дацаран дакъалг «ЦА» хандешан чаккхенгахь дефисца яздо.

Жоп _________________________________________________________________________

Текст д1а а еший, 6-9 т1едахкарш кхочушде.

(1)Йоьалг1ачу классехь доьшуш вара Мурад. (2)Шайн классехь дикачу дешархойх цхьаъ вара иза: дика доьшуш а, эсала а, аьлларг деш а. (3)Цкъа, занятеш чекхъевлла, школера ц1а вог1ура иза. (4)Новкъахь 1уьллуш к1айн ахсом гира цунна. (5)Цхьаммо а ша тергалвой техьа бохучу ойланца д1асахьаьжна, схьаэцна ахча кисана а диллина, болар сихдира цо. (6)Амма дукха гена валале, цхьа яйна х1ума лоьхучу хьесапехь новкъахула д1аса а хьоьжуш, щена дуьхьал йог1учу йоккхачу стагах б1аьрг кхийтира цуьнан.

– (7)Деллахь, к1ант, новкъахь ахсом ахча ца карийра хьуна?–элира цо. – (8)Кхаллар эцна йог1уш, охьадоьжна, дайна сан иза.

– (9)Суна-м ца карийра, – аьлла, юьхь т1ера ц1ий а луш, сихха жоп делира Мурада. (10)Амма дог, цхьа кхеравелла, детталора. (11)Де суьйренгахьа лестачу хенахь ураме велира Мурад. (12)Туькана а вахана, печенеш а, конфеташ а юуш, урамехула сакъоьруш а лелла, сарахь чувеара иза. (13)Амма цхьа ойла йоьхна, г1айг1ане вара. (14)Хаддаза коьрта чу оьхучу ойланаша сахьийзадора цуьнан. (15)Цунна дагаоьхура шайн хьехархочо Хамидов 1елас шайна деш долу хьехарш:«Дешархо декхарийлахь ву оьзда, г1иллакхе, тешаме, цхьана а тайпа ямартло йоцуш, шен накъосташца а, нахаца а догц1ена, хьанала хила. (16)Баккхийчеран сийдар,харццалер, нахана шега далун диканиг дар – иза х1ора дешархочун а декхар ду», – бохуш.

(17)Ша дина х1ума дага а оьхуш, даг чохь ша-шега хоьттура цо: «Ткъа мичахь ду сан тешаме хилар? (18)Мичахь ду сан г1иллакх, оьздангалла, харц ца луьйш хилар? (19)Ас муха жоп делира шен дайна ахча лоьхуш, лелачу йоккхачу стаге?» (20)Цу г1уллакхо ша-шех эхь хоьтуьйтуш, дагна халахетар дора цунна, хорам бечу т1е кхачош, цхьа шеддаш х1уьттуьйтура легашка: «Стенна дира ас иштта? (21)Х1унда ялийтира ас сайгара и к1езгалла?»

(22)Иштта г1айг1ане Мурад лелаш, цхьа-ши де а делира. (23)Цуьнан г1айг1ане лелар нанна а хааделира. (24)Цунна хилларг а, цуьнан дагара а хаа г1ерташ, нанас хеттарш дора. (25)Ткъа Мурада, могаш вац ша бохуш, цу т1е ерзайора ненан ойла.

(26)Кхин а цхьа к1ира хан елира. (27)Цхьана сарахь нанна улло охьахиира Мурад.

(28)Шена ахча карор а, ша цунах динарг а, х1етахь дуьйна шен деган ойланан латтам а, х1умма а къайла ца доккхуш, дерриг а ма-дарра д1адийцира цо нене.

(29)Нанас элира:

– (30)И г1уллакх ма-дарра ахь схьадийцар-м нийса ду. (31)Ткъа хьайна ахча карийча, ахь и долчунна д1ацадалар – иза оьзда доцуш г1иллакх ду. (32)Гой хьуна, Мурад, и йоккха стаг Забу, доьзал а боцуш, ша цхьа йисна ю, цуьнца и санна г1уллакх мегар дац. (33)Цуьнца-м хаац суна, и санна г1уллакх цхьаьнцца а мегар дац. (34)И стагехь тешам а, оьздангалла а цахилар ду. (35)Т1аккхахула ма делахь и санна дерг. (36)Ткъа х1инца, къинт1ераяларан меттана, ас ахсом лур ду хьоьга. (37)Иза а эций, Забун ц1а а г1ой, х1умма а лачкъа а ца деш, ма-дарра цуьнга г1уллакх д1а а дийций, ахча д1ало. (38)Т1аккха цуьнга деха ахь къинт1ераялар. (39)И ялахь, со а ер ю хьуна къинт1ера.

(40)Нанас ма-баххара, ахсом а эцна, вахара Мурад Забу йолчу. (41)Ма-дарра цуьнга г1уллакх д1а а дийцина, ц1ий а велла, ахча йоккхачу стаге д1акховдийра Мурада. (42)Шена къинт1ераялар дийхира цо цуьнга.

– (43)Со къинт1ерайолу хьуна, – элира йоккхачу стага. – (44)Амма т1аккхахула и санна дерг кхин ма делахь. (45)Мел доккхачу рицкъанал а тоьлу тешаммий, оьздангаллий.

(46)Йоккхачу стагана баркалла а аьлла, сапарг1атдаьлла, г1адвахана ц1а веара Мурад. (47)Т1ера цхьа беза бала д1абаьлла, сапарг1атделира Мурадан. (48)И санна долу г1алат ша кхин цкъа а шегара долуьйтург цахиларх йолу ч1аг1о шен даг чохь саца а йира цо.

(Чантиев 1.)

6

Текстан чулацаман анализ.

«Х1ун бахьана дара Мурад г1айг1ане хиларан?» бохучу хаттарна нийса т1еч1аг1даран хаам жоьпийн муьлхачу вариантехь бу?

  1. Мурад могуш вацара.

  2. Мурада ахча къайладаккхар гучуделира нанна.

  3. Йоккха стаг Забу шайга ярна кхоьрура Мурад.

  4. Ша динчу г1уллакхо, ша-шен эхь хоьтуьйтуш, дагна халахетар дора Мурадана.

Жоп _______________________________________________________________________

  1. 7

Меттан суртх1отторан г1ирсийн анализ.

Меттан суртх1отторан г1ирс–дустар шеца йолу предложени билгалъяккха.

  1. Цуьнан г1айг1ане лелар нанна а хааделира.

  2. Амма цхьа ойла йоьхна, г1айг1ане вара.

  3. Иштта г1айг1ане Мурад лелаш, цхьа-ши де а делира.

  4. Кхин а цхьа к1ира хан елира.

Жоп ________________________________________________________________________

8

Лексически анализ.

8-чу предложенера «кхаллар» бохучу дашна синоним ялае. Д1аязъе иза.

Жоп ________________________________________________________________________

3 дакъа

2-чу декъера ешначу текстах пайда а оьцуш, къаьстинчу кехата т1ехь 9.1, 9.2 я 9.3 т1едахкарех кхочушде ЦХЬАЪ. Сочинени язъян йолаяле, д1аязъе хаьржинчу т1едилларан лоьмар:9.1, 9.2 я 9.3.

9.1

Лахахь ялийначу клишех пайда а оьцуш, сочинени–ойлаяр язъе, П.К.Усларан «Нохчийн мотт ч1ог1а къен хетар даржош берш цунах цхьана а кепара кхеташ боцу нах бу. Мелхо а, и мотт, шен г1оьнца адаман ойланан уггаре к1оргера аг1онаш а йийцалур йолуш, ч1ог1а хьалдолуш бу» бохучу дешнийн маь1на а достуш.

Хьайн жоп т1еч1аг1деш, ешначу текста т1ера ши масал даладе.

Масалш далош, оьшучу предложенийн терахьаш билгалдаха я цитированих пайдаэца.

Лингвистически материал т1ехь тема схьайоьллуш, 1илманан я публицистически стилехь болх язбан таро ю хьан.

Сочинени д1айоло мегар ду Л.Н.Толстойн дешнашца.

Сочиненин барам 70 дашал к1езиг хила ца беза.

Ешначу текстана (ялийначу текстана) т1е а ца тевжаш язбинчу белхан мах хадош бац. Нагахь санна сочинени ша ма-ярра схьайийцина я схьаязйина юьхьанцара текст хилахь, цхьа а комментари йоцуш, и санна болчу белхан мах ноль баллаца хадабо.

Сочинени язъе ц1ена а, йоза къаьсташ а.

Клишеш:

1.Суна хетарехь, …Тезис т1еч1аг1ъеш, хъовсур вай …

2.Авторо меттан суртх1отторан г1ирс гойтучу … предложенин масалца т1еч1аг1дан йиш ю и ойла нийса хилар.

3.Ткъа … предложенехь …

4.Текстера масалшка хьаьжча, …

Магадо: ялийна клишеш хийца.

9.2

Лахахь ялийначу клишех пайда а оьцуш, язъе сочинени-ойлаяр.

Дийца, муха кхета хьо х1окху предложенийн маь1нах: «Долчуьнгахь ду хьуна г1иллакх а, хьекъал а, эхь – има а, доцчуьнгахь – дац…».

Сочиненехь айхьа ешначу текстера хьайн ойлаяр нийса хилар гойтуш долу ши т1еч1аг1дар (аргумент) даладе.

Масалш далош, оьшучу предложенийн терахьаш билгалдаха я цитированих пайдаэца.

Сочиненин барам 70 дашал к1езиг хила ца беза.

Нагахь санна сочинени ша ма-ярра схьайийцина я схьаязйина юьхьанцара текст хилахь, цхьа а комментари йоцуш, и санна болчу белхан мах ноль баллаца хадабо.

Сочинени язъе ц1ена а, йоза къаьсташ а.

Клишеш:

1.Текстан т1аьххьарчу мог1анех со иштта кхета …

2.Шен текстехь авторан (авторан ц1е) 1алашо ю …

3.Х1окху тезисан нийса хилар текстера … предложеница (-ешца) т1еч1аг1до вай.

4.Вайна ма-гарра, …

Магадо: ялийна клишеш хийца.

9.3

Муха кхета хьо Г1ИЛЛАКХ бохучу дешан маь1нах? Кепе а далош, комментари е айхьа цунах билгалдаьккхинчунна.

Лахахь ялийначу клишех пайда а оьцуш, язъе «Муха хила веза г1иллакхе стаг» темина сочинени-ойлаяр айхьа билгалдаьккхинчун буха т1ехь. Г1иллакхах лаьцна айхьа билгалдаьккхинарг т1еч1аг1деш, ши масал-т1еч1аг1дар даладе: цхьа масал-т1еч1аг1дар даладе ешначу текстера, шолг1аниг — хьайн дахарехь зеделлачух.

Сочиненин барам 70 дашал к1езиг хила ца беза.

Нагахь санна сочинени ша ма-ярра схьайийцина я схьаязйина юьхьанцара текст хилахь, цхьа а комментари йоцуш, и санна болчу белхан мах ноль баллаца хадабо.

Сочинени язъе ц1ена а, йоза къаьсташ а.

Клишеш:

1.Г1иллакх – иза … Сан кхетамехь, …

2.Текстан авторна хетарехь, …

3.Х1окху кхетамах лаьцна сайна хетарг олуш, билгалдаккха лаьа …

4.Лакхахь аьллачун т1ера билгалдолу …

Магадо: ялийна клишеш хийца.

Терахь

Жоп

2

3

3

23489

4

сирлачу

5

3

6

4

7

2

8

жима

Результат поиска

кхоллар

Перевод

накидка, бурка; вуьзна вара але кхача боцуш а ма г1о, екхна яра але кхоллар йоцуш а ма г1о погов. будучи сытым, не отправляйся в путь без пищи, а в ясную погоду не выходи без бурки; 1уьйре ц1ийелча, кхоллар кечъе, суьйре ц1ийелча, кхаллар кечде (примета погоды) если утро озарится солнцем — приготовь плащ (будет непогода); если вечер озарится солнцем — приготовь еду (будет ясно).

Перевод осуществлен с чеченского на русский

Слово: Кхаллар

Рифмы к слову Кхаллар

Тiаьхьадалар

Дистцахилар

Догдиллар

Хьерадалар

Деттадалар

Дулар

Дуладалар

Цахилар

Тiерадалар

Жыгенаыхилар

Дiадалар

Тiаьхьадалар

Дiадоллар

Аьхнаыхилар

Схьадалар

Хьалаоллар

Кечделлаыхилар

Мажардолар

Дiадилар

Дiадилар

Добро пожаловать — Марша дог1ийла. Здравствуйте — Маршалла хуьлда. Дружба — Доттаг1алла. (друг — доттаг1, друзья — доттаг1и). Доброе утро — Іуьйре дика хуьлда. Спасибо — Баркалла. Подождите — Собар де. Извините — Бехк ма билла.  Да — ХІаъ.

краски
В дороге

В пути. Новкъахь.

Вокзал. Вокзал.

Поезд. ЦІерпошт.

Вагон. Вагон.

Свободно. ПаргІат, паргІат ву.

Занято. Мукъа вац (яц, бац, дац).

Автобус. Автобус.

Водитель. Лелорхо, йигархо.

Легковая машина. ТІехуу машен.

Чемодан. Чамда.

Портфель. Портфель.

Сумка. ТІоьрмаг.

Пальто. Палато.

Шляпа. Куй.

Гостиница. ХьешацІа, гостиниц.

Этаж. Этаж.

Комната. Чоь.

Ключ. ДогІа.

Ванная. Ваннин чоь.

Туалет. ХьаштагІа.

Телевизор. Телевизор.

Ресторан. Ресторан

Официант. Официант.

Стол. Стол.

Стул. Г1ант.

Тарелка. Бошхап.

Нож. Урс.

Вилка. МІара.

Ложка. Іайг.

Чашка. Кад.

Стакан. Стака.

Пепельница. Чимтосург.
————————————————————————————————

Еда

На здоровье. Могушаллина, хьанал хуьлда.

Хлеб. Кхаллар,бепиг.

Соль. Туьха.

Молоко. Шура.

Кефир. Йетта шура.

Вода. Хи.
————————————————————————————————

В городе

Город. ГІала.

Дом. ЦІа.

Налево. Аьрру агІор.

Направо. Аьтту агІор.

Прямо. Нийсса, дуьххьал, дуьххьалдІа.

Близко. Уллаьхь.

Далеко. Гена ду.
————————————————————————————————

На почте

Почта. Пошта.

Письмо. Кехат.

Конверт. Конверт.

Открытка. Открытка.

Почтовая марка. Почтови марка.

Телеграмма. ЗІе, телеграмм.
————————————————————————————————-

В магазине

Магазин. Туька.

Универмаг. Универмаг.

Есть ли у вас? Шугахь юй те?

Сколько стоит? ХІун мах бу? ХІун доьху?

Можно ли примерить? Юста мегий те?

Велико. Йоккха ю.

Мало. Жима ю/КІезигду (ю).

Дорого. Еза ю.

Дешево. Йорах ю.

Сувенир. Сувенир.
————————————————————————————————-

Цвета

Цвета. Беснаш.

Белый. КІайн.

Серый. Сира.

Светлый. Сирла.

Темный. Бодане.

Красный. ЦІен.

Синий. Сийна.

Желтый. Можаниг.

Зеленый. Баьццарниг.

Коричневый. Боьмаша(ниг).
—————————————————————————————————-

О времени

Время. Хан.

Который час? Маса сахьт даьлла?

Сейчас. ХІинцца.

Раньше. Хьалха.

Когда. Маца.

Где? Мичахь?

День. де.

Час. Сахьт.

Неделя. КІира.

Месяц. Бутт.

Год. Шо.

Сегодня. Тахана.

Вчера. Селхана.

Завтра. Кхана.

Утром. Іуьйранна.

Днем. Дийнахь.

Вечером. Сарахь.

Ночью. Буса/буьйсан.
————————————————————————————————-

Дни недели

Понедельник. Оршот.

Вторник. Шинара.

Среда. Кхаара.

Четверг. Еара.

Пятница. ПІераска.

Суббота. Шот.

Воскресенье. КІиранде.
————————————————————————————————-

Семья

Семья. Доьзал.

Есть ли у Вас семья? Хьан доьзал буй?

Отец. Да.

Мать. Нана.

Брат. Ваша.

Сестра. Йиша.

Муж. Мар, майра.

Жена. Зуда.

Сын. КІант, воІ.

Дочь. ЙоІ.

Дедушка. Деда, ненда

Бабушка. Денана, ненанана.

Дядя. Ваша, деваша, ненаваша.
——————————————————————————————————-

Профессии

Профессия. Корматалла.

Рабочий. Белхало.

Служащий. Пуллакххо.

Врач. Лор.

Инженер. Инженер.

Техник. Техник.

Архитектор. Архитектор.

Преподаватель. Хьехархо.

Студент/учащийся. Дешархо.

Земледелец. Латталелорхо.
——————————————————————————————————

Общие фразы для общения

Язык. Мотт.

Говорите Вы по-русски? Хьуна оьрсийн мотт хаьий?

Я говорю по-немецки, по-английски, по французски, по-шведски. Асдуьйцу немцойн, английски, французийн, шведийн меттанашкахь.

Разговор. Къамел, хабар.

Курите ли Вы? Ахь цигаьрка узий?

Спасибо, я не курю. Баркалла, аса ца узу.

Есть ли у Вас спички? Сирникаш юй те хьоьгахь?

Были ли Вы в СССР, в Москве, в Ленинграде? СССР-ехь, Москавахь, Ленинградехь хиллий хьо?

Приезжайте к нам. Тхо долчу вола.

Дайте Ваш адрес. Хьайн адрес лохьа.

Вот мой адрес. Сан адрес хІара ду.

Я хотел(а) бы подарить Вам этот значок, эту карточку. Суна лаьъа хьуна совгІатама хІара значок, хІара сурт дала.

Танцуете ли Вы? Хьо хелхаволий (хелхайолий)?

Вы хорошо танцуете. Хьо дика хелхаволу (хелхайолу).

Любите ли Вы танцевать? Хелхавала лаьий хьуна? Любители ли Вы музыку? Эшарш езий хьуна?

Любите ли Вы театр? Театр езий хьуна?

Любите ли Вы кино? Кино езий хьуна?

Любите ли Вы спорт? Спорт езий хьуна?

Любите ли Вы книги? Книгаш езий хьуна?

Я не говорю по-чеченски. Ас нохчийн маттахь ца дуьйцу.

Сколько стоит? ХІун мах бу?

Пожалуйста, можно сделатьс скидку? Мах лахбан мегар дацара?

Напишите цену, пожалуйста. Мах язбехьа.

Прошу Вас. Дайте мне ключ от комнаты. ЦІийнан догІа лоха соьга.

Прошу Вас, разбудите меня в семь часов. Ас доьху хьоьга, со самаваккхахьа ворх сахьт даьлча.

Я хотел бы принять душ. Суна луур дара душа кІел лийча.

Который час? Маса сахьт даьлла?
————————————————————————————————-

При прощании

До свидания. Марша Іайла!

Я плохо себя чувствую. Со могуш вац

Я хотел бы позвонить… Суна телефон тоха луур дара…

Добрый день! Де дика хуьлда!

Добрый вечер! Суьйре дика хуьлда!

Спокойной ночи! Буьйса декъал хуьлда!

Спасибо. Баркалла.

Как Вас зовут? Хьан цІе хІун ю?

Скажите пожалуйста, где улица Мансура? Алахьа, Мансура урам мичахь бу?

На какой улице живете Вы? Хьо муьлхачу урамехь 1аш ву(ю)?
——————————————————————————————————-

Числа

1. Цхьаъ.

2. Шиъ.

3. Кхоъ.

4. Диъ,

5. Пхиъ.

6. Ялх.

7. ВорхІ.

8. БархІ.

9. Исс.

10. Итт.

11. Цхьайтта.

12. Шийтта.

13 Кхойтта.

14. Дейтта.

20.Ткъа.

30. Ткъе итт.

100. БІе.

1000. Эзар.
—————————————————————————————-

Качества

Хороший(ая). Дика(ниг).

Плохой(ая). Вон, вониг.

Красивый(ая). Хаза(ниг).

Некрасивый(ая). Хаза йоцу(орг)/воцург, ирча.

——————————————————————————————-

Местоимения

Я.Со/ас.

Ты. Хьо/ахь.

Он(а). Иза/Цо

Мы. Вай, тхо/оха, тхаьш

Вы. Шу/эша.
———————————————————————————————

Материал собран из словаря и сайта nohchalla.com.

Содержание

  1. Разговорник чеченского языка
  2. Приветствия на чеченском
  3. В дороге
  4. В городе
  5. На почте
  6. В магазине
  7. Цвета
  8. О времени
  9. Дни недели на чеченском
  10. Семья
  11. Профессии
  12. Общие фразы для общения на чеченском
  13. При прощании
  14. Числа на чеченском
  15. Качества
  16. Говорим по-чеченски, или Пять самых нужных фраз в Грозном
  17. «Добрый день!»
  18. «Да» / «Нет»
  19. «Извините»
  20. «Спасибо»
  21. привет как дела
  22. См. также в других словарях:

Разговорник чеченского языка

Приветствия на чеченском

Дружба. ДоттагІалла.

Добро пожаловать. Марша догІийла.

Здравствуйте. Маршалла хуьлда.

Доброе утро. Іуьйре дика хуьлда.

Скажите, пожалуйста. Алахьа (мн.ч. — алийша)

Спасибо. Баркалла.

Подождите. Собар де.

Минутку. КІеззиг собар де (хІинцца).

Знаете ли вы? Хаьий те шуна?

Извините Бехк ма билла.

Да. ХІаъ.

В дороге

В пути. Новкъахь.

Вокзал. Вокзал.

Поезд. ЦІерпошт.

Вагон. Вагон.

Свободно. ПаргІат, паргІат ву.

Занято. Мукъа вац (яц, бац, дац).

Автобус. Автобус.

Водитель. Лелорхо, йигархо.

Легковая машина. ТІехуу машен.

Чемодан. Чамда.

Портфель. Портфель.

Сумка. ТІоьрмаг.

Пальто. Палто.

Шляпа. Куй.

Гостиница. ХьешацІа, гостиниц.

Этаж. Г1ат

Комната. Чоь.

Ключ. ДогІа.

Ванная. Ваннин чоь.

Туалет. ХьаштагІа.

Телевизор. Телевизор.

Ресторан. Ресторан

Официант. Официант.

Стол. Стол.

Стул. Г1ант.

Тарелка. Бошхап.

Нож. Урс.

Вилка. МІара.

Ложка. Іайг.

Чашка. Кад.

Стакан. Стака.

Пепельница. Чимтосург.

На здоровье. Могушаллина, хьанал хуьлда.

Хлеб. Кхаллар, бепиг.

Соль. Туьха.

Молоко. Шура.

Кефир. Йетта шура.

Вода. Хи.

В городе

Город. ГІала.

Дом. ЦІа.

Налево. Аьрру агІор.

Направо. Аьтту агІор.

Прямо. Нийсса, дуьххьал, дуьххьалдІа.

Близко. Уллаьхь.

Далеко. Гена ду.

На почте

Почта. Пошта.

Письмо. Кехат.

Конверт. Конверт.

Открытка. Открытка.

Почтовая марка. Почтови марка.

Телеграмма. ЗІе, телеграмм.

В магазине

Магазин. Туька.

Универмаг. Универмаг.

Есть ли у вас? Шугахь юй те?

Сколько стоит? ХІун мах бу? ХІун доьху?

Можно ли примерить? Юста мегий те?

Велико. Йоккха ю.

Мало. Жима ю/КІезигду (ю).

Дорого. Еза ю.

Дешево. Йорах ю.

Сувенир. Сувенир.

Цвета

Цвета. Беснаш.

Белый. КІайн.

Серый. Сира.

Светлый. Сирла.

Темный. Бодане.

Красный . ЦІен.

Синий . Сийна.

Желтый. Можаниг.

Зеленый . Баьццарниг.

Коричневый. Боьмаша(ниг).

О времени

Время. Хан.

Который час? Маса сахьт даьлла?

Сейчас. ХІинцца.

Раньше. Хьалха.

Когда. Маца.

Где? Мичахь?

День. Де.

Час. Сахьт.

Неделя. КІира.

Месяц. Бутт.

Год. Шо.

Сегодня. Тахана.

Вчера. Селхана.

Завтра. Кхана.

Утром. Іуьйранна.

Днем. Дийнахь.

Вечером. Сарахь.

Ночью. Буса/буьйсан.

Дни недели на чеченском

Понедельник. Оршот.

Вторник. Шинара.

Среда. Кхаара.

Четверг. Еара.

Пятница. ПІераска.

Суббота. Шот.

Воскресенье. КІиранде.

Семья

Семья. Доьзал.

Есть ли у Вас семья? Хьан доьзал буй?

Отец. Да.

Мать. Нана.

Брат. Ваша.

Сестра. Йиша.

Муж. Мар, майра.

Жена. Зуда.

Сын. КІант, воІ.

Дочь. ЙоІ.

Дедушка. Деда, ненда

Бабушка. Денана, ненанана.

Дядя. Ваша, деваша, ненаваша.

Профессии

Профессия. Корматалла.

Рабочий. Белхало.

Служащий. Пуллакххо.

Врач. Лор.

Инженер. Инженер.

Техник. Техник.

Архитектор. Архитектор.

Преподаватель. Хьехархо.

Студент/учащийся. Дешархо.

Земледелец. Латталелорхо.

Общие фразы для общения на чеченском

Язык. Мотт.

Говорите Вы по-русски? Хьуна оьрсийн мотт хаьий?

Я говорю по-немецки, по-английски, по французски, по-шведски. Аса дуьйцу немцойн, английски, французийн, шведийн меттанашкахь.

Разговор. Къамел, хабар.

Курите ли Вы? Ахь цигаьрка узий?

Спасибо, я не курю. Баркалла, аса ца узу.

Есть ли у Вас спички? Сирникаш юй хьоьгахь?

Были ли Вы в СССР, в Москве, в Ленинграде? СССР-ехь, Москавахь, Ленинградехь хиллий хьо?

Приезжайте к нам. Тхо долчу вола.

Дайте Ваш адрес. Хьайн адрес лохьа.

Вот мой адрес. Сан адрес хІара ду.

Я хотел(а) бы подарить Вам этот значок, эту карточку. Суна лаьъа хьуна совгІатама хІара значок, хІара сурт дала.

Танцуете ли Вы? Хьо хелхаволий (хелхайолий)?

Вы хорошо танцуете. Хьо дика хелхаволу (хелхайолу).

Любите ли Вы танцевать? Хелхавала лаьий хьуна? Любители ли Вы музыку? Эшарш езий хьуна?

Любите ли Вы театр? Театр езий хьуна?

Любите ли Вы кино? Кино езий хьуна?

Любите ли Вы спорт? Спорт езий хьуна?

Любите ли Вы книги? Книгаш езий хьуна?

Я не говорю по-чеченски. Ас нохчийн маттахь ца дуьйцу.

Сколько стоит? ХІун мах бу?

Пожалуйста, можно сделатьс скидку? Мах лахбан мегар дацара?

Напишите цену, пожалуйста. Мах язбехьа.

Прошу Вас. Дайте мне ключ от комнаты. ЦІийнан догІа лоха соьга.

Прошу Вас, разбудите меня в семь часов. Ас доьху хьоьга, со самаваккхахьа ворх сахьт даьлча.

Я хотел бы принять душ. Суна луур дара душа кІел лийча.

Который час? Маса сахьт даьлла?

При прощании

До свидания. Марша Іайла!

Я плохо себя чувствую. Со могуш вац

Я хотел бы позвонить. Суна телефон тоха луур дара.

Добрый день! Де дика хуьлда!

Добрый вечер! Суьйре дика хуьлда!

Спокойной ночи! Буьйса декъал хуьлда!

Спасибо. Баркалла.

Как Вас зовут? Хьан цІе хІун ю?

Скажите пожалуйста, где улица Мансура? Алахьа, Мансура урам мичахь бу?

На какой улице живете Вы? Хьо муьлхачу урамехь 1аш ву(ю)?

Числа на чеченском

1. Цхьаъ.

2. Шиъ.

3. Кхоъ.

4. Диъ,

5. Пхиъ.

6. Ялх.

7. ВорхІ.

8. БархІ.

9. Исс.

10. Итт.

11. Цхьайтта.

12. Шийтта.

13 Кхойтта.

14. Дейтта.

20.Ткъа.

30. Ткъе итт.

100. БІе.

1000. Эзар.

Качества

Хороший(ая). Дика(ниг).

Плохой(ая). Вон, вониг.

Красивый(ая). Хаза(ниг).

Некрасивый(ая). Хаза йоцу(орг)/воцург, ирча.

Источник

Говорим по-чеченски, или Пять самых нужных фраз в Грозном

Сначала самый главный факт о чеченском языке: в 80% случаев чеченские слова читаются не так, как они написаны. То есть написание может быть очень заковыристым и сложным, а чтение — простым. Вот почему этот язык находится в списке самых нелюбимых дисциплин у чеченских школьников и по нему так тяжело получить пятерку.

Полезно также помнить, что в чеченском языке не говорят «вы». То есть так, конечно, могут сказать, если обращаются к группе людей, но к одному человеку — никогда. Так что, если вам будет резать слух чеченское «тыканье», не считайте это проявлением неуважения: в родном языке чеченцев просто нет такой формы обращения.

И еще один важный момент. Если в русском языке род выражается посредством окончаний, то в чеченском его помогает установить глагол-связка: «ву» — мужского рода, а «ю» — женского. Путать их очень нежелательно, особенно если вы обращаетесь к представителю сильного пола. Слово «ю» по отношению к мужчине употребляют, если хотят его оскорбить.

Впрочем, сегодня мы обойдемся самыми элементарными фразами без признаков рода.

Иллюстрация: Даня Берковский

«Добрый день!»

Пишется «Де дика дойла!», читается как [д’э д’ик дойл], причем первые два слова произносим вообще без ударения, а букву «о» в последнем тянем подольше, как если бы остальные гласные были нотами длиною в четверть, а эта — половинчатая нота. Буквально переводится как «Пусть будет хорошим твой день!»

Если дело происходит в темное время суток, лучше сказать «Добрый вечер!» — [с’ур д’ик йойл].

«Салам алейкум» тоже никто не отменял, но его говорят в адрес мужчин, хотя перевод фразы — «Мир тебе» — универсальный. Мягкую «л» во втором слове чеченцы «утвердили», и получается «салам алэйкум». Трудно представить? А послушайте Рамзана Кадырова. Вообще, любое совещание главы республики — хорошее подспорье в тренировке чеченской речи.

«Да» / «Нет»

«ХIаъ» — это «да». Выглядит пугающе, но читается просто — [ха]. Звук «хI» мало похож на русский [х]: он звучит свободнее, язык при этом расслаблен и не стремится к небу. Твердый знак произносится так, будто вы намеревались сказать «а», но передумали и резко остановились. Чеченское «нет» тоже выглядит страшновато: «хIанхIан», но читается гораздо проще — как «хаха», с ударением на первый слог.

«Извините»

«Бехк ма билла». Читается без конечной «а» в последнем слове. Буквальный перевод — «Не ставь в вину». Очень полезное выражение, которое прибавит вам сто пунктов в шкале воспитанности. В ответ может последовать длинная тирада, состоящая из слов одобрения и восхищения вашим воспитанием, на которую вы можете ответить «Нохчийн мотт ца хаъ» («Я не знаю чеченского языка»). Вы тут же увидите, как теплеет взгляд собеседника и он невольно проникается к вам уважением.

«Спасибо»

У чеченцев есть две формы выражения благодарности. В ответ на услугу они говорят: «Дела реза хийла» — [д’эл р’эз хийл]. (Вы ведь уже поняли, что гласные на конце чеченских слов не читаются? Но имейте в виду, что это касается только безударных.) Буквальный перевод этой фразы — «Да будет доволен тобой Бог». Благодарность за что-то материальное звучит по-другому: «Дала сагIа дойла» — [дал сах дойл] — «Да зачтет это тебе Всевышний как садака» (то есть милостыню). Это выражение уместно произнести, когда получаешь что-то в подарок или в ответ на оплаченный собеседником счет в ресторане или проезд в общественном транспорте.

Источник

привет как дела

1 Как дела?

2 ВСТРЕЧА

3 Так как документы не прибыли, мы не можем отгрузить товар

4 Как быстрее пройти (проехать) к…

5 Как быстро вы можете проявить эту пленку?

6 Как Вам здесь нравится?

7 Как ваша жена (муж)?

8 Как включить свет?

9 Как все прошло?

10 Как вы могли!

11 Как вы проводите свободное время?

12 Как давно это у Вас?

13 Как добраться до аэропорта?

14 Как долго? Сколько?

15 Как же так?

16 Как живете?

17 Как зовут твоих детей?

18 Как называется эта игра?

19 Как он (она) выглядит?

20 Как проехать в зоопарк?

См. также в других словарях:

Как говорит Джинджер (мультсериал) — Как говорит Джинджер As Told By Ginger Тип Анимационный сериал Создатель Эмели Капнек Страна … Википедия

инсульт-привет — ИНСУЛЬТ ПРИВЕТ, обычно нескл. Ирон. Привет, как дела? Передел. «физкульт привет» … Словарь русского арго

Список эпизодов мультсериала «Как говорит Джинджер» — Содержание 1 Список серий мультсериала Как говорит Джинджер 1.1 Первый сезон … Википедия

Simlish — (в русском произношении симлиш) вымышленный язык, представленный в серии игр The Sims компании Содержание 1 История создания языка 2 Особенности языка Simlish 3 Слова и фразы на Simlish … Википедия

Симлийский язык — или Симлиш вымышленный язык, название которого гибрид между англ. English (английский) и Sim (сим, виртуальный человек). На нём говорят персонажи в серии игр The Sims. Содержание 1 История создания языка 2 Особенности языка S … Википедия

ложь — феномен общения, состоящий в намеренном искажении действительного положения вещей; Л. чаще всего находит выражение в содержании речевых сообщений, немедленная проверка к рых затруднительна или невозможна. Л. представляет собой осознанный продукт… … Большая психологическая энциклопедия

Трансакционный анализ — (синонимы: транзакционный анализ, трансактный анализ, транзактный анализ; сокр. ТА) представляет собой психологическую модель, служащую для описания и анализа поведения человека, как индивидуально, так и в составе групп. Данная модель включает… … Википедия

Шаблон — О шаблонах в Википедии смотрите страницу Википедия:Шаблоны. Шаблон в технике пластина (лекало, трафарет и т. п.) с вырезами, по контуру которых изготовляются чертежи или изделия либо инструмент для измерения размеров. Шаблон в… … Википедия

Волшебный школьный автобус (мультсериал) — Волшебный школьный автобус The Magic School Bus Сокращения TMSB, ВША Жанры Фэнтези Мультсериал … Википедия

Волшебный школьный автобус — Эта статья или раздел нуждается в переработке. Пожалуйста, улучшите статью в соответствии с правилами написания статей … Википедия

Непальский язык — Самоназвание: नेपाली Страны: Непал, Индия … Википедия

Источник

Понравилась статья? Поделить с друзьями:
  • Куют синоним
  • Куэтле синоним
  • Куьцехь синоним на чеченском
  • Кушка синонимы
  • Кушающий синоним