Хабдьы синоним

Хабдьы эбэтэр куруппааскы, хабыйахаан (лат. Lagopus lagopus) — биир сиргэ олохтоох көтөр. Туундараҕа да тайҕаҕа да үөскүүр. Туундараҕа үөскүүр туспа көрүҥ баар — хаккырыал (эбэтэр таас хабыдьыта, хара дьабадьы).

Атын кууруссаҕа майгынныр көтөрдөртөн уратыта — кыһын сайын түүтүн өҥүн уларытыыта буолар. Кыһын мап-маҥан кутуругун төбөтө эрэ харалаах буолар. Атыыра сылга түөртэ, тыһыта — үстэ түүлүүр^[1].

Үөрүнэн сылдьар, саас эрэ, сымыыттыыр кэмигэр иккилии буолан хайдыһаллар. Сиргэ сылдьан аһыыр, элбэхтик көппөт. Иссэр кэмигэр атыыра уйаланар сирин дьорҕооттук көмүскүүр, кэрийэ көтө сылдьар. Бу кэмҥэ кини элбэх саҥалаах, айдааннаах. Хабдьы Саха сиригэр бултанар.

Уос номоҕуттан[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Бэрт былыр хабыйахаан, син атын көтөрдөр курдук, соҕуруу дойдуга баран кыстыыра эбитэ үһү. Ол гынан баран көтөрүнэн мөлтөх буолан, ити баран түһэр, ол баран сынньанар буолан, доҕор көтөрдөрүн айаннарын бытаардар. Ону абааһы көрөн, кинини биир күһүн соҕуруу илдьэ барбатахтар. Хабыйахаан кыс-тыы хаалбыт.
Сааһыгар көтөрдөр кэлэн көрбүттэрэ, хата, хабыйахааннара түүтэ-өҥө тупсубут, тыс этэрбэс кэппит, мэктиэтигэр хараҕа кытарыар диэри уойбут-топпут. Доҕотторун көрсөн баран эппит:

Хап, хап, хаап!
Хата, эһиги миигин
Хаалларан барбыккыт да,
Хата мин ханаччы уойдум буолбаат!

Онтон ыла хабыйахаан куруук бу дойдуга кыстыыр буолбут.

Быһаарыылар[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

хабдьы

• О нас
• Словарь антонимов
• Словарь паронимов
• Словарь ударений
• Словарь морфологии
• Словари
• Регистрация
• Вход

Можно найти больше синонимов, нажимая на слова.

Частое повторение одинаковых слов (тавтология) делает речь скучной и однообразной. Спасти положение могут синонимы. Это слова, близкие по смыслу, но разные по звучанию. Используйте их, и ваши тексты станут ярче.

Если вам нужно подобрать синонимы к слову «хаб», вы попали по адресу. Мы постарались собрать все близкие по значению слова и словосочетания на этой странице и сделать доступными для использования. В русском языке в качестве синонимов к слову чаще всего используются: центр, узел, сервер. Всего в словаре 8 синонимов.

Слово «хаб» имеет как синонимы, так и антонимы. Они диаметрально противоположны по значению, но относятся к той же лексической группе и выполняют похожие функции в предложении.

Если вы часто ищите, чем заменить слово, добавьте synonyms.su в закладки. Это поможет сэкономить время и силы, избежать нелепых ошибок.

Рейтинг слова «хаб» :
00

Страница обновлена: 27.07.2019

Другие слова на букву х

Синонимы к словам и словосочетаниям на букву:

• Средняя частота слова «хаб» 507. Количество букв: 3.
• Искалась форма слова «хаб»
• Поиск «хаб» занял 0.01 сек.
• Добавьте synonyms.su в закладки ( нажав Ctrl+D ), чтобы найти Синонимы.

Вверх ↑

САХА ТЫЛЫГАР ҮЛЭЛИИР ТЭТЭРЭЭТ.

(5 кылааска
эрчиллии хомуурунньуга)

             Васильева
А.И., Попова А.М.,

Нам улууһун Н.С.Охлопков аатынан
гимназията,

саха тылын учууталлара, төлөпүөн
89841042584,

электроннай аадырыс aeli.popowa2011@yandex.ru

 Иһинээҕитэ.

1.Саҥа дорҕоонноро уонна таба саҥарыы

Аһаҕас
дорҕооннору наардааһын.

Бүтэй
дорҕооннор.

Бүтэй
дорҕооно хоһулаһыыта.

Саха
алпаабыта.

2.Лиэксикэ.

Омуоньум.Онтуоньум
.Синиэньим

3.Сиинтэксис уонна сурук бэлиэтэ.

       Этии. Этии арааһа.

       Биир уустаах чилиэннээх этии.

        Сирэй саҥа. Кэпсэтии (
диалог).

4.Тыл састааба уонна арпагыраапыйа.

         Арпагыраапыйа. Таба суруйуу.

        Сыһыарыылаах тыллары таба
суруйуу

        Нууччалыы тылы таба суруйуу.

Сылы түмүктүүр хатылааһын.

v  Күүстээх
дьон буоларга тардыһыҥ, күүһү билии, үөрэх биэрэрин умнумаҥ.

                                                                                                      
Амма Аччыгыйа.

1.Саҥа дорҕоонноро уонна таба саҥарыы

Тиэмэ: Аһаҕас дорҕооннору наардааһын

1
. Көппүт кылгас эбэтэр уһун аһаҕас дорҕоону
туруор.

Ваня хаптаһыны
тутан  т__рар. Концерт бүттэ, б__с сабылынна. Эбэм ат__ҕа ыалдьар. Аҕам
тоһоҕону т__рар. Ат ___х оҕо сүрэҕэлдьиир. Сотору аһыахпыт, килиэптэ б__с.
Т__һы ыла-ыла ууга быраҕар. Харахпар с__с киирдэ. Оҕолор бүгүн х___һы сиэтилэр.
Таня балтын к__тэр. Илиибэр б__с тахсыбыт. К__тэр хороонуттан таҕыста.
Хортуоппуйу үтэн с__р олус минньигэс. Уута б___с.   Эҥсиэли хочото – үтүө
с___р.

2.
Көппүт аһаҕас дорҕоону туруор (
мунаахсыйдаххына,  аһаҕас дорҕоону наардааһын табылыыссатын көр, үөрэх
кинигэтин 24 с.)

Т
___С               Кэлин, уос дьуптуон

Б___С               
Илин, айах, киэҥ, кылгас аһаҕас дорҕоон

____Т                
Илин, уос, кыараҕас, уһун аһаҕас дорҕоон

____Й                
Илин, уос, киэҥ, кылгас аһаҕас дорҕоон

____С                
Илин, айах, кыараҕас, кылгас аһаҕас
дорҕоон

____К                
Кэлин, уос, кыараҕас, кылгас аһаҕас
дорҕоон

Т____                
Кэлин, уос, кыараҕас, уһун аһаҕас дорҕоон

К___С               
Илин, уос, дьуптуон

Т___Л               
Кэлин, айах, киэҥ,  уһун аһаҕас дорҕоон

____Л               
Кэлин, айах, дьуптуон

3.
Уһун аһаҕас дорҕоон тыл хайа сүһүөҕэр
турарынан, тыллары үс бөлөххө наардааҥ.

Борооску, ырбаахы, ойуур, куруппааскы, иҥиир, былаат,
быыстапка, быырпах, кулгаах, кэнчээри, күлүүс, куйуур, кукаакы, моойторук,
моонньоҕон, сыылба, сэппэрээк, саламаат, алаадьы.

4.
  Этиилэртэн уһун аһаҕас дорҕоонноох
тыллары талан суруйуҥ.

Кыыһы сир курдук симээбиттэр, тап курдук
таҥыннарбыттар, тыллаах-өстөөх Чоочугур Чуоҕур маҥан аты аҕалан баайбыттар:
көмүс ыҥыырынан ыҥыырдаабыттар, көмүс чаппарааҕынан чаппараахтаабыттар, көмүс
кымньыынан кымньыылаабыттар.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5.
ҮӨ , ЫА, УО, ИЭ – дифтоннаах сахалыы ас-үөл аатын суруй.

_____________________________________________________________________________

Тиэмэ: Саха алпаабыта.

6.
Алпаабыт бэрээдэгин туһанан тыллары таай

7.
Саха алфавитын кылгас кэм иһигэр түргэнник хайдах үөрэтиэххэ сөбүй? Санааҕын
эт.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

v 
Биһиги ийэ тылбыт – дууһаны долгутар, өйү
үлүһүтэр күүстээх – кыахтаах, имэҥнээх-илбистээх кэрэ дьикти тыл.

                                                                                                        
Күннүк Уурастыырап

2.Лиэксикэ.

Тиэмэ: Онтуоньум

8.  Онтуоньуму туттан өс хоһоонун ситэр:

Кырдьык үрдүгэр 
_________________________________________________________.

Кулгаах ырааҕы истэр,
_____________________________________________________.

Аҕыйах тыл минньигэс,
____________________________________________________.

Биир мэник сүтэрбитин,
_____________________________________________________.

Куһаҕантан куһаҕан тахсар,
__________________________________________________.

Өйдөөх үтүөнү сатыыр,
______________________________________________________.

Ким саҕалыыр, ол ___________________________________________________________.

Эдэр сааскар үлэлии үөрэммэтэххинэ,
____________________________________________.                 

9.
Тыллары таай 

10.
Сорудахтары толор.

1)Синоним
кэккэтиттэн атын тылы буланнын аннынан тарт

Түргэтээ,
ыксаа, кытаат, хамсаммахтаа, хайҕаа

2)
Синоним кэккэтиттэн сүрүннүүр тылы бул, аннынан тарт

Сииктээх,
силбиктээх, сыырастаах

Ыыспа,
уораҕай, дьиэ

Дьөһөгөй,
сылгы, сыспай сиэллээх

Эһэ,
тыатааҕы, кырдьаҕас

Чаҕый,
куттан, толун

Удьуор,
уруу, аймах

Эҕэрдэлээ,
айхаллаа, уруйдаа

3)
Тыллар синонимнарын булан суруй

Моонньоҕон
–

Моҕотой
–

Биэдэрэ
–

Махтан
–

Сөбүлээ
–

Убаастаа
–

4)Үөһэ
бэриллибит тыллары туттан этиитэ толкуйдаан суруй

11.
Бэриллибит тыл суолтатын аах, таай, суруй

1.
Дойду, сир ньуура, үүнээйитэ, хамсыыр харамай бүтүннүүтэ.

2.Ууга
үөскүүр, лапчааннаах, хатырыктаах үксүгэр сиэнэр харамай

3.Дьон,
норуот туспа олохсуйан сирэ. Киһи төрөөбүт сирэ. Туспа государство, омук сирэ.

4.
Тымныы кэмҥэ ардах оннугар түһэр кырыа дьүһүннээх сөҥүү.

5. 
Суолга эбэтэр үлэҕэ-хамнаска, сиргэ аһыыр ас, өйүө

6.Баҕарбытын
барытын толорторор

7.
Сиртэн хостонор баай, күндү таас

8. Үгүстүк уонна
кыраттан ытыыр

 9. Сымыйалаан
соругун ситиһэр, чиэһинэйэ суох

10.  Киһи сирэйин
чааһа

15.   Сирэй
саҥаҕа сурук бэлиэтин туруор.

Үөрэххэ баҕа

 Сэмэнчик эбэтэ эмээхсиҥҥэ сүүрэн тиийдэ. Албыннаһар
киһи быһыытынан ньыла түстэ уонна кылап гына көрөн олордо. Сотору Эбээ  диэн
бэрт минньигэстик ыҥырда. Эмээхсин Тугуй, тукаам диэбитинэн сиэнин сык-бааччы
сыллаан ылла. Миигин оскуолаҕа киллэриий. Ол Бүөччүлэр, Миитээкэлэр үөрэнэ
сылдьаллар эбит дии. Мин эмиэ кинилэр курдук үөрэниэхпин баҕарабын уол хараҕын
кырыытынан мичээрдээн кэбистэ. Хайа, сэгэртэйиэм, туоҕуҥ саҥата буолуой?
Туоххун сиэн үөрэнээри гынаҕын? Сыстыа суоҕу саҥарыма диэн эмээхсин саба саҥарда.
Мин оскуолаҕа киирдэхпинэ, манна сиир лэппиэскэбин киллэрэн биэриэ этигит
буоллаҕа дии. Ону сиэбэппин дуо  Сэмэнчик кылап гына көрөн кэбистэ.

16. 
Кэпсэтиигэ ааптар тылын бэйэ5ит айан суруйуҥ.

Соборукаан балыксыт

Былыыр-былыр Соборукаан диэн балыксыт
устата-туората биллибэт улуу күөл арыытыгар олорбут. Бэйэтэ соботтон да улахана
суоҕа. Дьэбэрэ дьиэлээҕэ, ньамах таҥастааҕа, көппөх күрүөлээҕэ. Тоҕус уон
туулааҕа, аҕыс уон ардьаахтааҕа, сэттэ уон илимнээҕэ, чоху доҕордооҕо, баҕа
атастааҕа, күөл балыга көмүстээҕэ, өрүс балыга үптээҕэ.

Сайын туулуура, илимниирэ. Оттон
кыһын куйуурдаан куойаны-маҥкыны кытта эриһэн тахсара.

Арай биирдэ Соборукаан балыксыты
ыраахтааҕы ыҥыртарбыт.

—         
Тугунан аһаан-сиэн олорор киһигиний? – (диэн
ыйыппыт).

—         
Уунан, — (диэн хоруйдаабыт балыксыт).

—         
Ол хайдах?  Аҥардас уунан дуо? – (диэн
ыраахтааҕы сөхпүт).

—         
Аҥардас уунан, — (диир балыксыт).

—         
Тугу этэргин сатаан өйдөөбөтүм. Быһааран
кулу! – (диир ыраахтааҕы).

—         
Мин, кырдьык, уунан иитиллэн олорор
киһибин, — (диэбит балыксыт). – Ууну иһэбин, ууга балыктыыбын. Уу суоҕа
буоллар хоргуйан өлүөх этим. Мин уу тыыннаахпын. (И. Данилов)

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

17.
Ыйытыктарга хоруйдаа

1.  Синтаксис
   диэн тугуй?_____________________________________________
2. Этии
   араастарын ааттаталаа_________________________________________
3. Тыл
   ситимэ диэн тугуй?_____________________________________________
4. Тутаах
   уонна баһылатар
   тыллары схема оҥорон,
   ыйытыытын суруйун.                   Уута бас, оскуолаҕа
   бар, үчүгэйдик
   үөрэн_______________________________

____________________________________________________________________

1. Кэпсиирэ
   быраабылатын суруй.________________________________________
2. Этии
   ойоҕос
   чилиэннэрин ааттаталаа____________________________________
3. Этии
   тутаах чилиэннэрин анныларынан тардын.__________________________

Кыстык хаар түстэ.
Кыһын буолла. Эмискэ буурҕа
түспүт

1. 5
   тэнийбит этиитэ суруй_______________________________________________
2. Сиһилии
   диэн тугуй? Ханнык ыйытыыларга
   хоруйдууруй?_______________________________________________________
3. Көппүт
   тылларга сиһилиини
   туруор

Мин ______үөрэммитим.
Биһиги__________ көрсүбүппүт.   
_____. буолар.

1. Толоруу
   быраабылатын суруй._________________________________________
2. 5
   биир уустаах чилиэннэрдээх этиитэ суруй______________________________
3. 2
   холбуу этиитэ суруй________________________________________________

v  Сылаас,
сырдык сыдьаайдан,

Саха оһоҕунуу,

Баай дууһалан, баай
санаалан,

Саха тылыныы…

        Сэмэн Данилов

Арпагыраапыйа. Таба суруйуу

Тиэмэ: Сыһыарыылаах тыллары таба суруйуу.
Киирии тыллары таба суруйуу

18.  Бэриллибит тылларга сыһыарыылары эбэн
сөпкө суруй

19.
Бэриллибит тыллар сыһыарыыларын ситэрэн суруйуҥ

Аан
дойду үрдүнэн бастакы космонавт дьахтар.

Валентина Терешкова – аан дойду үрдүнэн бастакы 
космонавт дьахтар. Кини Ярославск___й уобалас Масленниково дэриэбинэтигэр 1937
сыллаахха төрөөбүтэ. Аҕата колхоз____   тракторист______,  ийэтэ текстильн__й
фабрика___ рабочай______ үлэлээбитэ.

Валя уон сэттэлээҕиттэн үлэлээбитэ. Кини Ярославль
куорат завод____ үлэлээбитэ.  1962 сыллаахха  текстильн__й техникум__ бүтэрэн ,
комбинат __ үлэлии киирбитэ. Валентина  космонавт буолуутугар парашютн__й спорт
улаханнык көмөлөспүтэ.   Бу спорт___ Ярославль аэроклуб ___ дьарыктаммыта. Кини
126  төгүл парашют____ ыстаммыта.

Эбии
сорудах.

Валентина
Терешкова билигин тугунан дьарыктанарын бил, ол туһунан суруй.

20.
Айар сорудах. Бэриллибит халыыбы тутуһан   хоһоонно ( акростих)  айан суруй.

С___________________________________________________________________                      

А____________________________________________________________________                      

Н____________________________________________________________________ 

Д
____________________________________________________________________                  

А._____________________________________________________________________

Л______________________________________________________________________

С_______________________________________________________________________

А_______________________________________________________________________

А__________________________________________________________________________

С_________________________________________________________________________

21.
Сыллааҕы түмүктүүр тургутук

1.                 
Синоним кэккэтин төгүрүт

а)
ырыа, хоһоон, үҥкүү б) кэрэ, үтүө, эриэккэс в) турар, олорор, сытар

2.Антоним
кэккэтин төгүрүт

А)
улахан, бөдөҥ б) хомолто, үөрүү в) мэник, улдьаа

3.
Көспүт суолталаах тыл баар ситимин төгүрүт

А)
олох долгуна б)  муора долгуна в) долгуннаах өрүс

4.
Наар  илин аһаҕас дорҕоонноох тылы төгүрүт

А)
халлаан б) онус в) үөрүү

5.
Пааралаһар бүтэй дорҕооннору төгүрүт

Б,
в, ,г, д, л, м

6.
Өрө дьүөрэлэһии сөпкө үөскээбит тылын төгүрүт.

А)
атпыт б) тииккэ в) тииткэ

7.
Ханнык этииний?   Кыайыы күнүнэн!

А)
соруйуу б) сэһэн в) күүһүрдүү

8.
Ханна? Хантан?   диэн ыйытыыга эппиэттиир этии ойоҕос чилиэнэ

А)
толоруу б) сиһилии в) туһаан

9.
Элбэх ахсаан сыһыарыытын бул.

А)–
лар    б) —  лаах        в)  — чаан                

10
Идэни көрдөрөр сыһыарыылаах тылы бул.

А)ойуурдаах    
б)  кырсалар   3)  оһуохайдьыт  

11.Бэлиэтэммит аат тыл этии ханнык чилиэн буоларын быһаар

1 – туһаан 2 – толоруу  3 – быһаарыы 4 – сиґилии 

1.  Балтым
   оҕото
   кэллэ. 
2. Биһиги
   саас хайыһарынан
   хатааһылыыбыт. 
3. Сылгы
   ньургуһуна
   өлгөмнүк
   үүммүт. 
4. Биһиги
   тыанан быһа
   түһэн
   кэллибит. 

12.
Ханнык бөлөххө  предметтэр эрэ   суруллубуттарый?

а)
кыһыл, остуол, түргэн б)   ардах, ыстанар, суруйар

                     
в)    ынах, сурук, харыйа

13.
Предмет бэлиэтин көрдөрөр тылы  бул:

а)
учуутал                б)  минньигэс         в) суруйар               

14.Нууччаттан
киирии тылы бул

А)
сибэкки б) солуур в) баҕана

15.  
Үүнээйи сахалыы аатын бул  голубика, осина А) отон, тэтиҥ б) сугун, тэтиҥ в)
хаптаҕас, бэс

22.
Тыл оонньуута.

23. Т.Сметанин  “Күөрэгэй”
остуоруйатынан  таайбараҥы таай.

Туттуллубут
литература

1. Ааллааҕыскай Н.А., Егоров Н.В.,
Харитонов Л.Н.  Саха тылын грамматиката. – Дьокуускай, 1969

2. Алексеев И.А, Винокуров И.П., Гурьев
Г.И., Попова М.М. Саха тыла. 5 кылаас. Үөрэх кинигэтэ  – Дьокуускай, 2015

3. Гурьев Г.И. Саха тыла. Учууталга көмө
босуобуйа. – Дьокуускай, 2016

4.
Гурьев Г.И., Филиппов Г.Г. Саха тыла: үлэлиир бырагыраама: 5-9 кылаас. –
Дьокуускай, 2016

5.
Кондакова У.Ф. Тыл оонньуулара. – Дьокуускай, 2014

6.
Көдьүүстээх үөрэххэ суолу тэлэн…- ыстатыйа хомууруунньуга.- Дьокуускай, 2009

7.
Неустроев Н.Н., Ядрихинская А.Г. – Ситимнээх саҥаны сайыннарыы.үөрэнээччилэргэ
көмө пособие. – Дьокуускай, 1990

8
Петров Н.Е., Иванов С.А., Неустроев Н.Н., Семенова С.С. Саха тыла. 5 кылаас.
Үөрэх кинигэтэ – Дьокуускай, 2000

9.
Попова Е.П. Толкуйдатар оонньуулар. – Дьокуускай, 2008

10.
Филиппов Г.Г, Филиппова Н.И. Тыл оһуора. ( тыл оонньуулара) – Дьокуускай, 2002