Г1айг1а синоним

Результат поиска

Х1окху урокехь шуна йовзуьйтур ю синонимаш.
Хьовсур ду вай х1окху предложенешка: 
Муслим Зойрбекан воккхахволу во1 вара.
К1ант дега леррина ладоьг1уш лаьттара.   
Тидамбе билгалдаьхначу дешнийн.
-Алар а, яздар а муха ду оцу дешнийн?
-Тайп-тайпана ду.
-Ткъа маь1на муха ду оцу дешнийн?
-Маь1на цхьатера ду.
Алар а, яздар а тайп-тайпана а долуш, маь1на гергара долчу дешнех СИНОНИМАШ ОЛУ. Масала: 
Жима-къона, к1ант-во1, муш-аса, хан-зама, шовда-хьоста, къулла; юург-кхача, чехка-маса, хаза-исбаьхьа.
Вайн маттахь шортта дешнаш ду синонимаш ю ала мегар долш. Амма уьш меттан юкъахь лело, шен мотт дика хууш а, 1амош а хила деза. 
Вай х1инца хьовсур ду шуьга ялор юй х1окху дешнашна  синонимаш:
Сиха —
Т1еда —
Къена —
Ямартло —
Куьйгалла —
Г1айг1а –
Хьал-
Къинхьегам-
Х1окху дешнашца иштта синонимаш яло мегар ду вай:
Сиха — чехка
Т1еда — т1уьна
Къена — воккха
Ямартло — тешнабехк
Куьйгалла — урхалла
Г1айг1а — бала
Хьал-таро
Къинхьегам- болх
Х1инца кхин цхьа болх бийр бу вай, таханлера тема т1еч1аг1ъеш. Иллин т1ера кийсакаш схьаязъе, буха сиз а хьокхуш, синонимаш билгалъяха. 
Бала беца, ва Сурхо, и эла ва Мусост,
Г1айг1а еца, ва Сурхо, Мусостан и ясакх.
И бара ахь бина хьекъале и хьехам?
Уьш дара хьан дадин кхетаме дешнаш?
Даггара тешаме доттаг1ий хилий вай,
Тешаме накъостий мел хиларх оьшуш бу.
(Нохчийн фольклор)
Кхузахь синонимаш ю: бала- г1айг1а, хьекъале- кхетаме, доттаг1ий-накъостий, х1унда аьлча и дешнаш алар а, яздар а тайпана а долуш, маь1на цхьатера долуш ду.
Вай синонимех лаьцна дийци. Х1ун дешнаш ду синонимаш?
Синонимаш, алар а, яздар а тайп-тайпана а долуш, маь1на гергара долу дешнаш ду. 
Синонимех долу хаарш т1еач1аг1деш,5-чу классан нохчийн меттан учебник т1ера 40-г1а бакъо еша, 193-г1а шардар кхочушде.
Вайн урок чекхъели. 1одика йойла шун!
Урок кечйинарш:
Нагомерзаева Тамара Бадрудиновна
Юсаева Зарина Имрановна

Горка

Гув

Горький (прил.)  –

Имеющий особый неприятный
едкий вкус (вкус хны, полыни).

Горькая на вкус.

Къахьа –

1увжаш, во чам бола.

Чама къахьа.

Горький (прил.) –

Причиняющий, вызывающий
горе, огорчение.

Горькая новость.

Къахьа –

Халахетар, г1айг1а, бала бахьа.

Къахьа хоам.

Горько нареч.  –

Неприятно, остро на вкус.

Горько приготовлено.

Къахьа –

1увжаш, чама ира.

Кхьа кийчадаьд.

Горько –

Плохо, нерадостно.

Горько на душе.

Къахьа  –

Во, са те1а, дог дежа.

Дег т1а къахьа
хилар.

Горячий (прил.) –

1) имеющий высокую
температуру.

Горячая вода.

2) перен. пылкий,
страстный, повышенной эмоциональности.

Горячая кровь.

Д1айха –

1) 
Лакха й1овхал йола.

Д1айха хий.

2) Сиха, чурваьнна.
Хьаьраваьнна.

Д1айха ц1ий.

Горячо (нареч.) –

Господин –

Человек, обладающий
властью, независимый.

Господин в своей
избе.

Аьла –

Х1ама карадола, ло1аме
вола.

Ший цаг1а аьла.

Грамотный –

Умеющий читать и писать.
Обладающий необходимыми знаниями в какой – нибудь области.

Грамотный студент.

Дийша –

Деша а язде  а ховр.
Моллаг1а цхьа 1илма дийша, Г1алаташ ца деш яздер;

Дийша студент.

Грешник –

Тот, кто совершает грехи.

Пьеса «Грешник».

Къиношка (имана сиз) –

Къинош дечох лаьца.

Къинош яха пьеса.

Грешный –

Исполненный греха.

Грешный человек.

Къа доал –

Къиноех диза дола.

Къинош доахка саг.

Громадный (прил.) –

Нечто больших размеров.

Громадный дом.

1алаьамате доккха –

Оахама е кепа геттара
доккха долчох.

1аьлаьмате доккха
ц1а.

Большой –

Выдающийся по размерам,
величине.

Большой холл.

Доккха –

Боарама оахама з1амига
доацаш. Йоккха ийче.

Громко –

С большой звучностью.

Громко позвать.

Ч1оаг1а –

Лакхача оаза боараме.

Ч1оаг1а д1акхайка.

Грубо –

Неучтиво, резко.

Грубо толкнуть.

Г1ожа –

Безаме доацаш, энжи.

Г1ожа д1ататта.

Грубо –

Не в меру,  резко.

Грубо сделано.

Энжи –

Г1ожа, во даьча х1амах
лаьца.

Энжи даь х1ама.

Грубость –

Неучтивость,
неделикатность. резкость в отношении к кому – либо.

Проявить грубость.

Г1ожал –

Эзделца доацаш, г1улкханца
ца хилар. Г1ожал гучаяккх.

Нальгиева
Ж.А.

Грубый –

Недостаточный или плохо
отделанный, обработанный.

Грубое исполнение.

Энжи –

Тоам боацаш, во даьчох
лаьца.

Энжи яь х1ама.

Грубый –

Жесткий, негладкий,
шероховатый на ощупь.

Грубая ткань. 

Морса –

Г1орг1а дола, кулга шаьра
лоаца.

Морса к1ада.

Грубый –

Непрятный на слух, резкий
(о голосе).

Грубый голос.

Сома –

Сома оаз.

Грубый –

Проявляющий грубость по
отношению к кому –либо, выражающий неучтивость, грубость.

Грубый человек.

Энжий  –

Шийца г1ожал йоал, к1аьда
доаца, г1улакханца доаца.

Энжий саг.

Энжийдала

Грубеть

Грустить –

Испытывать чувство
грусти, печалиться.

Грустить по дому.

Саготде –

Г1айг1ане, са парг1ата
воацаш хила.

Ц1енах саготде.

Грустно –

Грустно –

Грустно –

Испытывать скуку, грусть.

Скушно и грустно.

Сагота –

Г1айг1ане ваха хила,
сагото хьега.

Сагота а г1айг1ане
а.

Сагота –

Сагота –

Саготал ла;  аха сагота
я.

Грядущий –

Уважаемый посетитель!

Чтобы распечатать файл, скачайте его (в формате Word).

Ссылка на скачивание — внизу страницы.

Х1окху урокехь вай дуьйцур ду:  омонимех, синонимех, антонимех лаьцна. И дешнаш, вайн маттахь санна т1еэцна дешнаш ду, оьрсийн маттахь а. Пхоьалг1ачу классехь вай дийцира царех лаьцна. Амма х1инца юха а карладоккхур ду вай муьлха дешнаш ду уьш.

Шуна дагадог1ий х1ун олу?

1. Алар а, яздар а цхьатерра а долуш, маь1на тайп-тайпана долчу  дешнех.

Масала:

Ча: ча лаца, ча гулдан;

Ц1е:  адаман ц1е, кхерчара  ц1е;

Б1аьрг:  коран б1аьрг – адаман б1аьрг;

2. Алар, яздар тайп-тайпана долуш маь1на гергара долчу дешнех х1ун олу?

Масала:

Сирла, къегина, екхна.

Хаза,  исбаьхьа, товш, куьцехь.

Чиркх, къуьда, стогар, лампа.

Доттаг1, накъост

3. Алар, яздар тайп-тайпана долуш, маь1ница дуьхь-дуьхьал (б1останехьа)  долчу дешнех х1ун олу вай?

Къегина – бодане;

Дукха – к1еззиг;

Лекха – лоха;

Мерза – муьста;

Къона – къена;

Омонимаша — вайн меттан дешнийн масех кепара кхетам кхуллу. Масала:

МОТТ: 

буьйцу мотт; 

бежанан мотт;

вуьжу мотт;

доьхкаран мотт;                        

Схьаоьцур вай ОВ боху дош:

ОВ:

Ч1ерий лоьцу г1ирс;

Жижиг дотту ч1у;

Лазаран ов;                                         

Ов бохучу дешан кхоъ маь1на ду.

МОХЬ:

Бежанан мохь;

Тухуш болу мохь;                                

Гихь хьуш болу мохь;

Мотт, ов, мохь – масех маь1на долу дешнаш ду.

Синонимаша — вайн мотт хьалдолуш бо, дешнийн хазалла гойту.  

Масала, говр бохучу дешан синонимаш ялор ю вай:  

ГОВР – дин, алаша, 1аспар, айг1ар, эмалк.

Х1етал-метал хоийла шуна – вайн дуьхьа шен коьртах ц1е теснарг? (Чиркх)

Кхин х1ун эр дара вай чиркхах?

Стогар, къуьда, лампа, ч1урам.

Х1етал-метал хаийла шуна — говрал-лекха, ж1аьлел -лоха ерг х1ун ю?

Иза нуьйр ю.

Х1ун эр дара вай лекха, лоха дешнех лаьцна? Х1ара дешнаш антонимаш ю.

Антонимаша вайн меттан исбаьхьалла лакхайоккху, дуьхьлара (б1останехьара) маь1на гойту.

Масалш:

Сирла — кхоьлина, белар – белхар, к1айн – 1аьржа,  шуьйра – готта,  дийнахь – буса, кхиам – эшам, комаьрша – сутара,  каде – текхна.

Т1едиллар №1.

Х1инца вай шун хаарш т1еч1аг1деш болх бийр бу, далош долу дешнаш гайтинчу кепах пайда а оьцуш, дог1уш долчу маь1не дерзо хьовсур ду вай.

Кеп:

Омонимаш — г1ап – тоьпан, кевнан                             

Синонимаш  — сиха-чехка

Антонимаш — хаза-ирча

Х1ара дешнаш, кепе а хьовсуш д1анисде:

Сиха, лекха, г1ап, готта, хьал, шу, таро, ботт, б1аьрг, юткъа, пхьид, шуьйра, лоха, стомма, чехка, г1айг1а, бала, теза, дуьра.

Т1едиллар №2

Вай 1аминарг т1еч1аг1деш, кхин цхьа а т1едиллар кхочушде. Омонимаш  яло еза  х1окху дешнашна:

Куьйра, хьех, не1.

Х1окху дешнашна синонимаш ялаян хьовса:

— Онда дег1 долу стаг — …

— Оза, къена говр — …

— Ма1аш йолу газа — …

— Ма1аш йоцу етт — …

— Шо кхаьчна бож — …

Х1окху дешнашна антонимаш ялае?

Тахана — …  1а — …      Де — …  К1айн — …   Сирла сийна — …  Теза — …      

Мерза -…   Чомехь — …  Дика — …  Комаьрша — …  Жима — …  Еха -…

Стомма — …

Х1окху урокехь вай шуьца карладехира омонимех, синонимех, антонимех долу хаарш, уьш т1е а ч1аг1деш болх бир вай шуьца.  Цул совнаха керла дешнаш а девзира вайна, уьш дагадоуьйтур ду вай:

Ов — ч1ерий лоьцу г1ирс  бу (оьрсийн маттахь — невод);

Ов —  жижиг дотту г1ирс (оьрсийн маттахь — вертел);

Эмалк – куь1ге ца йог1у говр оьрсийн маттахь дикое, неприрученное животное;

1аспар – къена х1ума (оьрсийн маттахь — кляча);

Алаша – йужуж йолу говр (упряжная лошадь);

Кирша — ма1аш йолу газа;

Дирша — ма1аш йоцу етт;

Бошто  — шо кхаьчна бож;

Нохчийн къам мел деха бехийла,  вай къоман оьзда г1иллакхаш, 1адаташ шена чохь долуш, дуьйцуш, хестош болу, вай къоман хьомсара, зевне нохчийн мотт. Хьоме дешархой, ненан маттал хаза а, сийлахь а х1ума, дахаран новкъа т1ехь, мел лехарх, карор дац шуна, цундела школехь, ц1ахь, аренца шаьш лелаш, бийца а буьйцуш, ларам а беш, шайн мотт кхиош, къахьега деза аша х1ора а дийнахь.

Цу т1ехь вай урок ерзор ю, т1ейог1учу урокашкахь шу кхиамаш совбохуш болх бийр бу вай. 1одика йойла шу, марша 1ойла.

Пайдаэцна литература: 
1. В.А. Янгульбаев,  Ж. М. Махмаев  «Нохчийн  мотт-6 класс» Грозный ГУ «Книжное издательство 2011 шо»
2. Эсхаджиев Я. У.  «Юккъерачу школехь нохчийн меттан  орфографи а, пунктуаци а 1амор»   5-11  классашна.  Грозный  Издательство  «Арфа-Пресс»    2012 шо. 
3. Эдилов С.Э.  «Самукъане грамматика»  5-11 классашна.  Соьлжа-г1ала 2012 шо.
4. Эдилов С.Э.  «Нохчийн меттан синтаксисан практикум»   Соьлжа-Г1ала   Издательство  «Арфа-Пресс» 2011 шо.
5. Исмаилов А. «Дош» Соьлжа-г1ала 2005 шо.
6. Халидов А.И. «Нохчийн метта1илманан терминийн луг1ат»/Грозный: «ГУП «Книжное издательство», 2012 шо.
7. Мациев А.Г. «Чеченско-русский словарь» Соьлжа-г1ала ФГУПК «ИПК «Грозненский рабочий» 2010.
8. Карасаев А.Т., Мациев А.Г. «Русско-чеченский словарь» Москва. Издательство «Русс

Адрес публикации: https://www.prodlenka.org/metodicheskie-razrabotki/386941-otkrytyj-urok-na-temu-omonimash-sinonimash-an